Trang:Nho giao 3.pdf/25

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

25
NHO-GIÁO


hành, đều thực-tiễn những điều nhân nghĩa, bỏ mình không đổi cái tiết. Đời loạn mà người giỏi vẫn có nhiều. Người nhường tước, kẻ nhường của, sách sử chép không xuể. Có người ở xa nghìn dặm, kíp đến cứu bạn, hoặc có người nối gót nhau đến phạm oai vua mà can ngăn. Luận-giả cho là: Sau đời Tam-Đại cái phong tục hay không bao giờ hơn đời Đông-Hán »,

Sách Nam-sử của Lý Diên-Thọ 李 延 壽 chép truyện Nam-triều, trong đời Nam Bắc Triều nói rằng: « Ở đời Hán, kẻ sĩ vụ lấy việc tu thân, cho nên trung hiếu thành tục, đến những kẻ quí-hiển không bởi đó thì không có lối nào khác nữa ».

Cố Đình Lâm 顧 亭 林, tức là Cố Viêm-Võ 顧 炎 武, một nhà danh-nho cuối đời Minh và đầu đời Thanh, chép trong sách Nhật-tri-lục 日 知 錄 nói về đời Hán rằng: « Ai có danh-vong thì vua dùng, cho nên người trung-chính liêm-khiết được hiển vinh ở đời; ai bỏ mất danh-vọng thì vua không dùng, những kẻ cậy xa-xỉ tham lợi, thì ở nhà suốt đời, không ai biết đến. Thế mà cũng có một vài bọn giả dối, nhưng còn hơn để thả rong cho người ta ngang-tàng làm điều lợi ». Có chỗ ông lại nói rằng: « Tuy không khiến được người trong thiên-hạ lấy nghĩa làm lợi, nhưng còn khiến được lấy danh làm lợi ».