là khác, hoặc là một, hoặc là hai, đều cũng không đúng; nói thật tại là có, là không, là cũng có cũng không, là không có không không, đều cũng không đúng chân tướng của thật tại.
Thật tại vốn là không tịch.
2. Tích cực thật tại luận. — Thật tại chỉ có trực quan mà biết. Điều ấy đã đành. Nhưng biết rồi cũng phải làm sao mô tả nó cho được. Lòng người bao giờ cũng nghĩ đến chỗ nầy. Do đó phát sanh ra tích cực thật tại luận.
Tích cực thật tại luận của phật giáo có hai lối. Một lối trừu tượng, cho rằng hiện tượng giới là mê vọng, rồi do đó mà có cái quan niệm phản động lại, trừu tượng nghĩ ra thật tại, và diễn tả thật tại bằng những tiếng chân như, chân tâm, viên giác. thắng nghĩa — Một lối cụ thể, tả thật tại bằng những tiếng pháp thân (dharmakâya), như lai (Tathâgata), hoặc là lục đại (mahâbhûta).
