đoàn-thể lắm, chẳng có ký giao-kèo gì với nhau cả, mà rõ họ buôn bán, hình như có luật nhất định, hay nhất là họ đi đâu cũng ở quần-tụ lại với nhau một khu hay là một dãy phố, để chống đỡ bênh vực cho nhau, cái gương ấy ta nên theo lắm.
Người Bắc vào lập tiệm buôn bán ở Saigon bây giờ, tưởng có cần chi cứ phải ở phố Catinat mới bán hàng được. Vẫn biết phải ở phố ấy là phố tấp nập nhất thì dễ buôn dễ bán, nhưng mà tiền nhà cửa đắt quá, ta thấy có tiệm Bắc, thuê đến non 200$ một tháng, ít lắm cũng phải 70$ hay 80$00, có khi tranh nhau thuê cái cửa hàng. mà phải các cho nhau đến hàng 5, 700$ hay nghìn bạc, là chưa nói đến; thành ra chỉ chạy tiền nhà là đủ vất vả. Ai chịu tiền nhà ấy cho? Đồ hàng hóa, đáng lẽ đồ hàng hoá không đắt, nhân thế mà đắt vậy. Vì tưởng lầm rằng phố ấy mới là cái địa-điểm cần dùng cho mình, phải thầy thợ và tranh dành nhau lắm mới đặt chân vào nổi, cho nên ta thấy nhiều nhà buôn của người Bắc mình, tự vị-trí mình vào đó là bởi gắng gượng, hoặc cố lấy chỗ đó để thanh-trương với người ta, và lấy thế vay nợ mấy ông sét-ty cho dễ, nhiều ông đã từng thất-bại, ấy là chứng cớ rõ ràng đấy rồi. Nào có nghĩ đâu rằng: hàng Bắc muốn cho ai nấy đều biết đều chuộng, chẳng cần gì lấy phố Catinat làm chỗ chiêu hàng mới được, mà chỉ nên chiêu hàng ở chỗ « buôn bán thật thà, hàng hoá tốt và rẻ » mà thôi, thì trong thành-phố Saigon, không thiếu gì chỗ cũng tốt và rẻ tiền hơn: như những phố Charner, Pélerin, Espagne và Amiral Courbet v...v.. Thế thì tưởng người Bắc nên mở tiệm buôn bán ở những phố ấy hay nếu cùng tụ họp với nhau được nguyên một dãy phố, bắt chước như bọn Hoa-thương thì càng hay, gọi hẳn là « phố người Bắc »: bấy giờ khách Lục-tỉnh lên Saigon mua hàng, hay là người ngoại-quốc đi qua, muốn xem cuộc buôn bán và đồ chế-tạo của người bản-xứ, tự khắc phải đến đó mà xem, miễn làm sao mình khiến cho người ta phải chú ý đến mình là được vậy.
Đoàn-thể về hình thức thì như thế. còn mặt tinh-thần, thì
