nhất tại bản-xứ; một sở cất rượu có máy say thóc; một nhà máy gạch và ngói, các máy đều cử-động bằng sức hơi nước.
Ở Hải-dương cũng có những nhà máy lớn như là sở cất rượu và máy say thóc; ở Việt-trì có nhà máy chế ra thứ bột để làm giấy; ở Lang-hit có nhà máy chế ra chất sơn trắng; ở Quảng-yên có nhà máy kẽm, v.v.
Về thương-cục của người Tây.
Trên kia có nói rằng các nhà đại-thương Đại-pháp sở dĩ phát-đạt là vì có tính đoàn-thể, trật-tự, là kiên-nhẫn. Ta nên lấy hai việc sau này làm thí-dụ: như là hãng Denis Frères dựng nên ở cõi Đông-pháp đã 65 năm nay rồi; hãng Descours et Cabaud là một hãng sinh-tồn ở Đại-pháp đã tới 170 năm nay. Về cuộc đoàn-thể thì có những cái gương Poinsard và Veyret, Berthet-Charrière. Về cái gương hợp-cổ thì có Đông-pháp thương-mại công-ty (Union commerciale Indo-chinoise), ta thường gọi là sở Gô-đa. Về qui-cách trật-tự thì có cái gương những hãng buôn lập ra đã lâu năm, cách bán hàng, việc kế-toán rất là trật-tự, những hãng đặt làm và những hãng bán buôn hay bán lẻ thì đều rất là cẩn thận.
Các hãng buôn của người Đại-pháp thì có những hàng-hóa ngoại-quốc nhập-cảng lại thu nhặt những sản-vật của bản-xứ để tải sang Đại-pháp hay là các xứ khác.
Các hãng buôn này đều có những người bản-xứ làm công mà không giấu giếm việc gì cả; người nào
