và con không được nhờ gì »!
Vả lại, ngài cũng là người biết trọng khí-tiết. Trong khi Hà-nội thất-thủ, Hoàng-diệu tử-tiết, viên quan thanh-liêm ấy nghe tin vỗ tay xuống án mà rằng:
Chết phải! trong lúc nước nhà nguy-biến, Sỹ-phu chẳng chết thì sống làm gì!
Lại ở bài thơ khóc viếng Hoàng-Diệu, viên quan « cao-thượng » ấy cũng tỏ ý bất-mãn về sự quan Tổng-đốc này đã chết trước mình!
Vua Tự-đức tin yêu ông ta, có lẽ cũng vì những nết thanh-liêm khí-khái ấy.
Thế nhưng, về cách dụng binh thì Võ-trọng-bình thực vụng-về. Từ khi Hà-nội bị phá, các tỉnh Bắc-kỳ đều lo nơm-nớp, chưa biết quân Phú-lãng-sa đến đánh lúc nào. Vì vậy, tỉnh nào, tỉnh ấy đều phải hết sức phòng-bị.
Tại tỉnh Nam-định, ngoài số lính-trú-phòng của bản tỉnh ra, lại thêm hai thứ quân nữa.
Một là toán « Thanh-giõng » do hàn tỉnh xuất tiền mộ những người Tầu ở đây, xung vào quân đội, đứng đầu là một người Khách tên gọi « Phùng-phát ». Toán quân ấy ước chừng 500 người.
Hai là toán nghĩa-binh do Bát-phẩm Nguyễn-bổn (tức viên bổn) con cả[1] quan án Kiến đứng lên mộ những dân trai khỏe mạnh trong tỉnh, lập thành độ quân, giúp quan tổng-đốc giữ tỉnh. Toán quân này cũng 500 người trở ra.
Gập hồi ấy, Nam-định có quan Đề-đốc Lê-văn-điếm rất giỏi võ-nghệ, ngày ngày cùng Nguyễn-bổn, Phùng-phát, ra công luyện-tập quân-sĩ, chẳng bao lâu toán
- ▲ Là Cả nhưng con bà thứ (ông cả Cương đẻ ra vợ Ba-Quyến và M. Ba Liệu là con bà Án Cả)
