Đài gương truyện/9
母慈芒魏
9. — MẸ HIỀN CỦA HỌ MANG NƯỚC NGỤY
Con gái họ Mạnh-Dương, lấy về làm vợ sau ông Mang-Mão nước Ngụy, có con đẻ ba người, con chồng năm người; hóa chồng, một mình nuôi tám con. Mẹ yêu cả tám con. Ba người con đẻ mến mẹ đẻ; năm người con chồng đều không mến mẹ ghẻ. Mẹ càng yêu năm con chồng; năm con vẫn không mến mẹ ghẻ. Mẹ không biết tính sao, phải khiến cho ba con đẻ không được bằng với năm con chồng, phàm cái ăn mặc, sự đi đứng, con đẻ với con chồng đều kém xa. Như thế, năm con chồng vẫn không mến mẹ ghẻ.
Lâu năm, có một khi, trong năm người con chồng, một đứa phạm tội nhà nước đáng phải chết. Bà mẹ lo buồn thương xót, mình gầy lưng eo, chạy ngược chạy xuôi để cầu cứu. Người thiên-hạ có kẻ bảo bà mẹ ấy rằng:
— Con bà có mến yêu bà đâu? mà bà lo thương làm gì thế?
Bà mẹ nói: — Như con tôi đẻ ra, dẫu nó không mến tôi, nhưng nó có tội vạ thời mình cũng phải lo; ở với con chồng mà không được như thế thời khác gì người dưng? Bố nó vì nó bồ-côi mẹ, nên mới lấy tôi về làm mẹ nối cho nó. Mẹ nối cũng là mẹ, đã làm mẹ mà không yêu được con, sao cho là có nhân? Con chồng là con chồng mà con mình là con mình, sao cho là có nghĩa? Không có nhân, không có nghĩa, thời còn làm mẹ người mà đứng ở trong đời được sao?! Cho nên dẫu nó không mến tôi mà tôi không thể bỏ nó được.
Bà mẹ đáp lại như thế, rồi đi để khiếu oan. Vua nước Ngụy nghe biết tình sự, quí chuộng trăm phần, nói rằng:
— Có người mẹ hiền đến như thế, nỡ không tha cho đứa con ru?
Vua nói rồi, sai tha cho đứa con phạm tội ấy; lại cho một nhà ấy được miễn cả sưu thuế. Từ đấy, năm người con chồng kia đều yêu mến bà mẹ; tám con như một. Bà mẹ lấy đường lễ nghĩa dần dần dạy bảo cho tám con, sau đều làm quan sang trong nước Ngụy.
Kẻ dịch có nhời thơ rằng:
Tám con khác mẹ, mẹ thời chung.
Lòng mẹ, con ơi, có biết không?
Vinh hiển một nhà ơn đức mẹ.
Làm gương mẹ ghẻ với con chồng.