Chạnh tưởng Khổng Tử
Biết ơn phụ-tử[2] nghĩa quân-thần[3],
Nhờ có trời sinh đức thánh-nhân.
Nét mực tu kính[4] ngăn đứa loạn
Dấu xe hành đạo[5] rạch trong trần.
Trong đời còn cám lời than phụng[6]
Muôn thuở đều thương tiếng khóc lân[7].
Phải đặng bút Châu biên sách Hán,
Mọi nào dám tới cạo đần dân.
Chú thích
- ▲ Khổng Khưu tự Trọng Ni, xướng ra đạo Nho, được người đời suy tôn là phụ tử, tổ đạo Nho.
- ▲ Phụ-tử: Cha con.
- ▲ Quân-thần: Vua tôi.
- ▲ Tu kính: San định lại các kinh sách, để làm mực thước cho đời sau.
- ▲ Hành đạo: Đem đạo học truyền bá ra.
- ▲ Đời Chu Văn-vương, thái bình, có chim phụng gáy ở non Kỳ. Đến đời suy chẳng còn thấy những giống vật linh xuất hiện, Khổng Tử chạnh than-khóc lân-phụng: "Đường Ngu chi thế hề lân phụng du. - Kim phi kỳ thì hề lai hà câu. - Lân hề lân hề ngã tâm-ưu". Nghĩa: Đời Đường Nghiêu, Ngu-Thuấn thì có lân, có phụng ra chơi. Nay chẳng phải thời-kỳ ấy ra làm gì! Lân ơi! Lân ơi! lòng ta sầu.
- ▲ Tương truyền khi Khổng-tử sinh, có kỳ-lân ra đời. Khi Khổng-tử soạn kinh Xuân-thu, nghe người ta bắn què con lân, thì vứt bút mà than (xem nghĩa chú thích trên) và ngậm ngùi nói: Ngô đạo cùng hỷ". Đạo ta cùng rồi. Bèn dừng kinh Xuân-thu không soạn nữa.