Gián phạt cao lệ biểu

by Phòng Huyền Linh

Nguyên văn chữ Hán

Phiên âm Hán Việt

臣聞兵惡不戢，武貴止戈。當今聖化所覃，無遠不屆，洎上古所不臣者，陛下皆能臣之；所不制者，皆能制之。詳觀古今為中國患害，無過突厥，遂能坐運神策，不下殿堂，大小可汗，相次束手，分典禁衛，執戟行閒。其後延陁鴟張，尋就夷滅，鐵勒慕義，請置州縣，沙漠以北，萬里無塵。至如高昌叛渙於流沙，吐渾首鼠於積石，偏師薄伐，俱從平蕩。如高麗者，曆代逋誅，莫能討伐，陛下責其逆亂，弑主虐人，親總六軍，問罪遼碣，未經旬日，即拔遼東，前後虜獲，數十萬計，分配諸州，無處不滿。雪往代之宿恥，掩崤陵之枯骨，比功較德，萬倍前王。此聖主之所自知，微臣安敢備說？且陛下仁風被於率土，孝德彰乎配天。睹夷狄之將亡，則指期數歲；授將帥之節度，則決機萬里。屈指而候驛，視景而望書，符應若神，算無遺策。擢將於行伍之中，取士於凡庸之末。遠夷單使，一見不忘；小臣之名，未嚐再問。箭穿七劄，弓貫六鈞。加以留情墳典，屬意篇什，筆邁鍾張，辭窮班馬。文鋒既振，則宮徵自諧；輕翰暫飛，則花蘤競發。撫萬姓以慈，遇群臣以禮。襃秋毫之善，解吞舟之網。逆耳之諫必聽，膚受之斯絕。好生之德，禁障塞於江湖；惡殺之仁，息鼓刀於屠肆。島鶴荷稻粱之惠，犬馬蒙帷蓋之恩。降乘吮思摩之瘡，登堂臨魏徵之柩。哭戰亡之卒，則哀動六軍；負填道之薪，則精感天地。重黔黎之大命，特盡心於庶獄，臣心識昏憒，豈足論聖功之深遠？談天德之高大哉，陛下兼眾美而有之，靡不備至。微臣深為陛下惜之重之，愛之寶之。《周易》曰：「知進而不知退，知存而不知亡，知得而不知喪。」又曰：「知進退存亡，不失其正者，惟聖人乎？」由此言之，進有退之義，存有亡之機，得有喪之理。老臣所以為陛下惜之者，蓋此謂也。老子曰：「知足不辱，知止不殆。」臣謂陛下威名功德，亦可足矣；拓地開疆，亦可止矣。彼高麗者，邊夷賤類，不足待以仁義，不可責以常禮，古來以魚鱉畜之，宜從闊略。若必欲絕其種類，深恐獸窮則搏。且陛下每決一死囚，必令三覆五奏進素食停音樂者，蓋以人命所重，感動聖慈也。況今兵士之徒，無一罪戾，無故驅之於行陣之閑，委之於鋒刃之下，使肝腦塗地，魂魄無歸，令其老父孤兒，寡妻慈母，望彗車而掩泣，抱枯骨以摧心，足以變動陰陽，感傷和氣，實天下之冤痛也。且兵者凶器，戰者危事，不得已而用之。向使高麗違失臣節，而陛下誅之可也；侵擾百姓，而陛下滅之可也；久長能為中國患，而陛下誅之可也。有一於此，雖日殺萬夫，不足為愧。今無此三條，坐煩中國，內為舊主雪恥，外為新羅報讎，豈非所存者小，所損者大？願陛下遵皇祖老子止足之誡，以保萬代巍巍之名，發霈然之恩，降寬大之詔，順陽春以布澤，許高麗以自新。焚淩波之船，罷應募之眾，自然華夷慶賴，遠肅邇安。臣老病三公，旦夕入地，所恨竟無塵露，微增海嶽，謹罄殘魂餘息，預代結草之誠，儻蒙錄此哀鳴，即臣死且不朽。

Thần văn binh ác bất tập, võ quý chỉ qua. Đương kim thánh hoá sở đàm, vô viễn bất giới, kịp thượng cổ sở bất thần giả, bệ hạ giai năng thần chi; sở bất chế giả, giai năng chế chi. Tường quan cổ kim vy trung quốc hoạn hại, vô quá đột quyết, toại năng toạ vận thần sách, bất hạ điện đường, đại tiểu khả hãn, tương thứ thúc thủ, phân điển cấm vệ, chấp kích hành gian. Kỳ hậu duyên di si trương, tầm tựu di diệt, thiết lặc mộ nghĩa, thỉnh trí châu huyện, sa mạc dĩ bắc, vạn lý vô trần. Chí như cao xương bạn hoán ư lưu sa, thổ hỗn thủ thử ư tích thạch, thiên sư bạc phạt, câu thung bình đãng. Như cao lệ giả, lịch đại bô tru, mạc năng thảo phạt, bệ hạ trách kỳ nghịch loạn, thí chủ ngược nhân, thân tổng lục quân, vấn tội liêu kiệt, vị kinh tuần nhật, tức bạt liêu đông, tiền hậu lỗ hoạch, sổ thập vạn kế, phân phối chư châu, vô xứ bất mãn. Tuyết vãng đại chi túc sỉ, yểm hào lăng chi khô cốt, tỷ công giảo đức, vạn bội tiền vương. Thử thánh chủ chi sở tự tri, vy thần an cảm bị thuyết? Thả bệ hạ nhân phong bị ư suất thổ, hiếu đức chương hồ phối thiên. Đổ di địch chi tướng vong, tắc chỉ kỳ sổ tuế; thụ tướng suý chi tiết độ, tắc quyết cơ vạn lý. Khuất chỉ nhi hậu dịch, thị cảnh nhi vọng thư, phù ưng nhược thần, toán vô di sách. Trạc tướng ư hành ngũ chi trung, thủ sĩ ư phàm dong chi mạt. Viễn di đan sử, nhất kiến bất vong; tiểu thần chi danh, vị thường tái vấn. Tiễn xuyên thất trát, cung quán lục quân. Gia dĩ lưu tình phần điển, thuộc ý thiên thập, bút mại chung trương, từ cùng ban mã. Văn phong ký chấn, tắc cung trưng tự hài; khinh hàn tạm phi, tắc hoa hoa cạnh phát. Phủ vạn tính dĩ từ, ngộ quần thần dĩ lễ. Bao thu hào chi thiện, giải thôn chu chi võng. Nghịch nhĩ chi gián tất thính, phu thâu chi tư tuyệt. Hảo sinh chi đức, cấm chướng tắc ư giang hồ; ác sát chi nhân, tức cổ đao ư đồ tứ. Đảo hạc hà đạo lương chi huệ, khuyển mã mông duy cái chi ân. Giáng thừa duyện tư ma chi sang, đăng đường lâm nguỵ trưng chi cữu. Khốc chiến vong chi tốt, tắc ai động lục quân; phụ điền đạo chi tân, tắc tinh cảm thiên địa. Trùng kiềm lê chi đại mệnh, đặc tận tâm ư thứ ngục, thần tâm thức hôn hội, khởi túc luận thánh công chi thâm viễn? Đàm thiên đức chi cao đại tai, bệ hạ kiêm chúng mỹ nhi hữu chi, mỹ bất bị chí. Vy thần thâm vy bệ hạ tích chi trùng chi, ái chi bảo chi. 《chu dị 》viết: 「tri tiến nhi bất tri thoái, tri tồn nhi bất tri vong, tri đắc nhi bất tri táng. 」hựu viết: 「tri tiến thoái tồn vong, bất thất kỳ chính giả, duy thánh nhân hồ? 」do thử ngôn chi, tiến hữu thoái chi nghĩa, tồn hữu vong chi cơ, đắc hữu táng chi lý. Lão thần sở dĩ vy bệ hạ tích chi giả, cái thử vị dã. Lão tử viết: 「tri túc bất nhục, tri chỉ bất đãi. 」thần vị bệ hạ uy danh công đức, diệc khả túc hỹ; thác địa khai cương, diệc khả chỉ hỹ. Bỉ cao lệ giả, biên di tiện loại, bất túc đãi dĩ nhân nghĩa, bất khả trách dĩ thường lễ, cổ lai dĩ ngư biết súc chi, nghi thung khoát lược. Nhược tất dục tuyệt kỳ chủng loại, thâm khủng thú cùng tắc bác. Thả bệ hạ mỗi quyết nhất tử tù, tất linh tam phúc ngũ tấu tiến tố thực đình âm nhạc giả, cái dĩ nhân mệnh sở trùng, cảm động thánh từ dã. Huống kim binh sĩ chi đồ, vô nhất tội lệ, vô cố khu chi ư hành trận chi nhàn, uỷ chi ư phong nhận chi hạ, sử can não đồ địa, hồn phách vô quy, linh kỳ lão phụ cô nhi, quả thê từ mẫu, vọng tuệ xa nhi yểm khấp, bão khô cốt dĩ tồi tâm, túc dĩ biến động âm dương, cảm thương hoà khí, thực thiên hạ chi oan thống dã. Thả binh giả hung khí, chiến giả nguy sự, bất đắc dĩ nhi dụng chi. Hướng sử cao lệ vy thất thần tiết, nhi bệ hạ tru chi khả dã; xâm nhiễu bách tính, nhi bệ hạ diệt chi khả dã; cửu trưởng năng vy trung quốc hoạn, nhi bệ hạ tru chi khả dã. Hữu nhất ư thử, tuy nhật sát vạn phu, bất túc vy quý. Kim vô thử tam điều, toạ phiền trung quốc, nội vy cựu chủ tuyết sỉ, ngoại vy tân la báo thù, khởi phi sở tồn giả tiểu, sở tổn giả đại? Nguyện bệ hạ tuân hoàng tổ lão tử chỉ túc chi giới, dĩ bảo vạn đại nguy nguy chi danh, phát bái nhiên chi ân, giáng khoan đại chi chiếu, thuận dương xuân dĩ bố trạch, hứa cao lệ dĩ tự tân. Phần lăng ba chi thuyền, bãi ưng mộ chi chúng, tự nhiên hoa di khánh lại, viễn túc nhĩ an. Thần lão bệnh tam công, đán tịch nhập địa, sở hận cánh vô trần lộ, vy tăng hải nhạc, cẩn khánh tàn hồn dư tức, dự đại kết thảo chi thành, thảng mông lục thử ai minh, tức thần tử thả bất hủ.