Mẹ ơi con muốn lấy chồng

by Lê Quý Đôn

Câu phá. — Nói nhỏ tình riêng cùng mẹ muốn sao muốn quá thế vậy!

Câu thừa.— Phù, lấy chồng chi sự, người ta ai cũng thường muốn vậy; nãi muốn nhi chi ư nói với mẹ, muốn sao muốn gớm muốn ghê, gái tơ mà đã ngứa nghề sớm sao?

Khởi giảng.— Tưởng khi phàn nàn cùng mẹ rằng: nhất âm nhất dương, nãi thiên địa cổ kim chi đạo, mà nghi gia nghi thất, thực thế gian duyên kiếp chi thường. Rê chân bước xuống cõi phù sinh, mấy ai giữ được tiếng trinh trên đời; ngồi một mình mà lại nghĩ duyên mình, mẹ ơi có thấu tấm tình này chăng?

Câu lĩnh mạch.— Tuổi bằng này mà không vẫn hoàn không, nhỡ bước quá long đong sao, hở mẹ?

Khai giảng đoạn trên.— Con nghĩ rằng xuân xanh thấm thoắt, người ta như quá lứa chi măng; phỏng hôn giá chi cập thời, tức chồng loan vợ phượng chi duyên, cũng quang thái ư môn mi chi rạng rỡ.

Khai giảng đoạn dưới.— Con luống sao tơ đỏ nhỡ nhàng, phận những chịu long đanh chi ván, phỏng thanh xuân chi bất tái, tức chớp bể mưa nguồn chi hội, cũng buồn tanh ư mai phiếu chi lơ phơ.

Câu hoàn đề.— Việc này mẹ đã biết chưa, con nay luống những ngẩn ngơ vì chồng.

Trung-cổ đoạn trên.— Kìa những kẻ son phai phấn bạc, cuộc phong trần đã chán chường xuân; huống con lấy mặt hoa mày liễu chi dung nghi, chính đương độ tuần rầm chi bóng nguyệt; bởi vì ai dở dang phận bạc, dịp chưa thông ả Chức chi Ô-kiều; khắc khoải rồng mây, lược không muốn chải; khát khao cá nước, gương chẳng muốn soi; đêm thanh tư tưởng khách thừa long, chăn phí-thúy suốt năm canh trằn trọc. Ngồi với bóng mà lại thở than với bóng, mẹ ơi, con muốn đem ông trời xuống cõi trần hỏi rằng duyên có nợ nần chi không, mẹ nhé!

Trung-cổ đoạn dưới.— Kìa những kẻ liễu yếu đào thơ, tình vân vũ hãy còn e ấp; huống con lấy sắc nước hương trời chi phẩm giá, đã ngoài vòng đôi tám chi thanh xuân; bởi vì ai ngăn gió đông, đàn chưa gẩy chàng Tương chi Hoàng-khúc; ước ao sứ điệp, phấn chẳng muốn tô, mong mỏi tin ong, vòng không muốn chuốt; ngày vắng mơ màng duyên bốc-phượng, gối uyên ương thâu sáu khắc bồi hồi; buồn về thu mà mê mệt cũng về thu; mẹ ôi, con muốn đem sợ tơ đào, để cho ông Nguyệt se vào cho con, mẹ nhé?

Hậu-cổ đoạn trên.— Mẹ lại xem trên trời chim kia chi liền cánh, dưới đất cây nọ chi liền cành, vật ấy cũng đèo bòng ân ái. Nay con tủi là thân bồ liễu, giữ đầu xanh ấp một buồng không; nào người tích lục, nào kẻ tham hồng, khôn mượn kẻ giắt mối tơ bạc mệnh. Mẹ có biết: có chồng kẻ đón người đưa, không chồng đi sớm về trưa mặc lòng, chăng hở mẹ!

Hậu-cổ đoạn dưới.— Mẹ lại xem làng Bắc-lý kẻ nọ chi nghinh thê, vùng Nam-lân người kia chi tống nữ, người ta từng náo nức đông tây; nay con hổ là phận thuyền quyên, mang má phấn nằm trong phận bạc; nào kẻ tương tri, nào người tương thức, biết cùng ai mà kết chữ đồng tâm. Mẹ ôi, tuy nằm trong cửa sổ chạm rồng, chăn loan gối phượng không chồng cũng hư, phải chăng mẹ?

Kết tỵ.— Y! buồng hương lạnh lẽo, tuy đã có áo đơn lồng áo kép, sao bằng da nọ ấp da kia, phỏng con mà già kén kẹn hom, quá mù ra mưa, lờ đờ trông bóng giăng chi quạ;

Mà duyên phận vuông tròn, thì sum vầy cành trúc tựa cành mai, ríu rít tiếng cầm chen tiếng sắt; phỏng con chẳng có tình rình bụi, lỡ ra tha bước, linh đinh trôi mặt nước chi bèo.

Một câu thúc kết.— Nghĩ nguồn cơn phàn nàn cái số, nông nỗi này mẹ đã thấu cho chưa?