Từ điển Việt–Bồ–La/Q

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Q
Q

QVa: eu: ego, quando ſcilicet perſona ſuperior loquitur cum inferioribus. mớ qua: nòs; nos, cum multi alicuius præeminentiæ loquuntur cum inferioribus, vel vnus pro omnibus loquitur.

qua: paſſar: tranſeo, is. qua giang, qua đò: paſſagem do rio: tranſitus fluminis. đã qua: ià paſſou; pertranſijt. khỏi, idem. hôm qua: ontem: heri. lòn qua, vide lòn.

qua, thâu qua: treſpaſſar algũa couſa: perforare aliquid, peruadere.

qua sức nó: excede ſuas forças: excedit eius vires. đánh qua lám: exceder no caſtigo: excedẽtem pœnam exigere.

quà, ăn quà: comer couſa pouca, como fruita e outras couſas, mas não arròs, item almoço leue como canja, e a noite conſoada: comedere aliquid leue vt fructus & alia non tamen orizam, ſic mane gentaculum leue ſumere, aut ſerò collationem die ieiunij.

quá, qua: exceder: exceſſum committere. đã quá: ià paſſou: præterijt.

quá quếi quá: impertinencias, couſas mal feitas: indecentia, & quæ ad rem non pertinent. làm quếi quá: fazer obra mal feita: malè negotium peragere. nói quéi quá: faltar desbarates: deliria effutire, proferre incondita verba.

quả: fruta: fructus, vs. blái quả, idem.

hŏa quả: flor e fruto: flores & fructus. hàng quả: rua em que ſe vende fruta: platea in qua venduntur poma.

quả thị, thạt: ſem tirar nem por: prorſus ita eſt, ſic omninò ſe res habet.

quả: boceta grande: pyxis permagna. mâm quả: muitas bocetas iuntas em que leuão de comer: multæ pyxides ſimul in quibus edulia deferuntur.

quạ: coruo piqueno como gralha: coruus paruulus in modum cornicis. quạ mổ: os coruos ſe comão: corui te deuorent. maledictũ. ác, ác quạ: coruo grande: coruus maior.

quách, chém quách: cortar

Q
Q

cabeça como na guerra: caput amputare vt in bello. lếy quách: leuar a tal caheça pera pedir premio: caput in bello amputatum deferre ad petendum præmium.

quái: exceſſo: exceſſus, vs. quếi, idẽ.

mlớn quái: muito grande: valdè magnus. quái gở: monſtro: mõſtrum, i. quỉ quái: velhaco, roim: peruerſus, nequam. quỉ quái: terriuel que ſabe muito, he hum demonio: ſagas, acis.

quái diếu, quếi diếu vide dĕẩi.

quai: aſa ou argola por onde ſe pega ou ſostenta algũa couſa: anſa vnde quid accipitur, vel tenetur. quai nón: trança ou trancelim do chapeo, ou fita con que o firmão de baixo da barba: vitta galerum circundas, vel firmans ſub mento. quai vồ: aſa do boyão: anſa diotæ. quai chèo: a rota com que amarrão o remo ao tolete: vimen quo remus firmatur in columnula ad remigandum.

quải, mời, vide mời. quải bụt: conuidar ao pagode pera comer: inuitare idolum ad edendum. quải ou᷄ bà ou᷄ vải về ăn: conuidar aos antepaſſados que venhão pera caza comer: inuitare maiores ſeu auos & proauos defunctos vt domum redeant ad edendum, vt ſtultè putant Ethnici.

quại, rắn đi quàn quại: andar da cobra: reptatio ſerpentis.

quay: virar: verto, is. quay quắt: roda ou engenho em que ſe trocem linhas: rota aut machina in qua contorquentur fila. quay chỉ, quay ꞗĕải: debar linhas, fiar algodão: agglomerare fila, neregozipium. quay thăọc: virar o nelle que ſe ſeca ao ſol: inuertere orizam quæ ad ſolem ſiccatur.

quay, đi quay quắt: andar de cà pera là: incedere, húc atque illúc. đi dou᷄ dài, idem. máng quay quắt: cõ a rayua agaſtarſe cõ quantos acha: iraſci in omnes occurrentes præ furore.

quay đầu: virar a cabeça como de vertigem: vertigine laborare. cháo᷄ mặt, idem.

quảy, gánh: leuar apinga:

Q
Q

baculo geſtare onus ſuper humerum vnum, pondere æqualiter hinc inde diuiſo & ad duas baculi extremitates appenſo.

quăn đầu, quan tăóc: cabello creſpo: capilli criſpi.

quan: Mandarim, capitão: Magiſtratus, vs. làm quan: ter eſſe officio: magiſtratum gerere. quan văn: mandarim de letras: magiſtratus in literis. quan vũ: mandarim de armas: magiſtratus in armis. quan thày: mandarim meu: magiſtratus meus, qui mihi præeſt. quan đại thần thay mặt ꞗua: Vizorey, capitão Gèral: Prorex, vel dux totius exercitus loco Regis. các quan: ſoldados de ſeruiço: milites famulantes. viẹc quan: ſeruiço que fazem os ſoldados ao Mandarim por obrigação, e os capitaẽs ael Rey: miniſterium quod milites ducibus ſuis exhibere tenentur, & ipſi duces Regi. cầu quan, vide cầu.

quan ăm: pagode molher da qual os feiticeiros ſe ſeruem pera maos amores: idolum mulieris quo venefici vtuntur ad philtrum.

quan: conta de caixas: monetarum ærearum numerus. một quan: hũ amarrado de ſeis centas caixas: vno in filo ligatæ ſexcentæ monetæ æreæ, & ſic multiplicantur per ſexcentas, vt, mười quan: dès amarrados de 600 caixas cada hũ, que fazẽ ſeis mil caixas: ſex mille monetæ æreæ, in decem filis, quorum ſingula ſexcentis monetis conſtant, & ſic deinceps. một tlam quan: cem amarrados de ſeiſcentas caixas cada hum: centum fila ſeu ligaturæ quarum vnaquæque ſexcentas monetas includit.

quàn: deixar o corpo do defunto por enterrar: inhumatum cadauer relinquere.

quàn quại, vide quại.

quán: eſtalagem: diuerſorium, ij. nhà quán: alpendres no caminho pera ſe aga zalhar a gente: porticus in itinere ad viatores hoſpitandos. đỗ quán: agazalharſe na eſtalagem: manere in diuerſorio.

quấn, gánh quấn cổ: apinga

Q
Q

roer o peſcoço: lædi collum baculo quo onus ad humerum defertur.

quản bút: o canudo do pincel: theca penicilli.

quản voi[đính chính 1]: cornaca; ductor elephantis.

quang, sáng láng: claro, fermoſo: clarus, a, vm. quang cảnh, vườn sáng: iardim alegre claro: delitioſus & clarus hortus. nơi quang: lugar apraziuel: iucundus & gratus locus.

quang: armação de rota em que ſe dependura algũa couſa: ligamen ex viminibus compoſitum, vt aliquid ex eo dependeat. quang gánh: armação de rotas em que ſe leua a carga à pinga: colligationes viminum in quibus ex humero ante & retrò pẽdulum portatur onus. quang đèn: armacão de rota em que ſe dependura a candea: colligatio viminum in qua pendens candela ſeu lucerna ſiſtit.

quăng: arrebentar algũa couſa e fazerſe em pedaços: crepare aliquid, & in fruſta comminui. vò ꞗở quăng ra: o boyão arrebentou, e ſe fes em pedacos: crepuit diota, & in fruſta eſt confracta. tan ra, idem.

quang đi: deitar fora, arremeçar: proijcio, is. iacio, is.

quàng, buộc quàng: atar em Crus: decuſſatim ligare.

quáng mắt: cego com olhos: cæcus oculos adhuc habens. quáng gà, tối gà: viſta que de noite nao vè nada como as galinhas: viſus qui ſub noctẽ non videt vt gallinæ.

quãng, rọu᷄: eſpaçoſo: latus, a, vm. gếy quãng: papel largo: ampla papyrus. quãng khou᷄: eſpaço aëreo: ſpatium aëreum ſeu aër ipſe.

quãng đou᷄: parte do leſte: Orientalis plaga. xứ quãng đou᷄: a Prouincia de Cantão: Prouincia Cãtonenſis apud Sinas. quãng tây, bên tây: parte do Occidente: pars Occidentalis. kẻ quãng: os de Cochinchina: Cocincinenſes. quãng bố: certo bairo da corte de Tonquim: vicus quidam in aula Tunchinenſi. ou᷄ đề lỉnh quãng: certo officio

Q
Q

de Mandarim na meſma corte: Magiſtratus quidam in aula.

quanh: ao redor: circum circa. chung quanh, quanh quát, quanh quẻ, idem. đi quanh: ir dando volta: ire in circuitu. quanh quẻ nhà: ao redor da caza: circum circa domum, in circuitu domus. đau quanh dĕạ: torcimentos da barriga, colica: colica, æ.

quaò lếy: arrebatar como aue de rapina: rapio, is.

quắt, vide quay, vel quanh.

quát, máng quát ai cho nó ſợ: agaſtarſe com palauras pera meter medo; iram verbis præ ſe ferre vt alijs timorem inijciat.

quạt: abano, abanar: flabellum, i, ventilo, as. quạt cho mát: abanar pera fazer freſco: ventilare ad refrigerandum. quạt vã: abano de bonzo feito a modo de concha de hũa folha de aruore a que chamão vã : flabellum ſacrificuli in modum conchæ ex folio cujuſdam arboris quã, vã vocant. khếp quạt: fechar o abanò: flabellum claudere. xương quạt: os rayos de abano: flabelli radij ſeu oſſa. mlài quạt: a cabeça do abano: flabelli caput, vel potius cauda. chốt quạt: o eixo de arame: flabelli axis æneus.

quạt, què quạt: aleijado de algũ membro: mancus aliquo membro.

quáu, dièu quáu lếy: o milhano leuar nas vnhas: tolli vnguibus à miluo.

quê: aldea: pagus, i. kẻ quê: aldeão: pagi incola. quê mùa: rustico que não ſabe policia: ruſticus, inurbanus, a, vm. nhà quê, dà quê: aldea donde hũ he natural: oppidum vnde quis ortus eſt. về nhà quê: tornar pera caſa na ſua aldea: reuerti ad propriũ ſui pagi hoſpitium. về quê: morrer: mori, modus loquendi ciuilis pro Ethnicis, qui nomen mortis ne audire quidem volunt.

que: pedaço de pao: ligni fruſtum. que củi, chà rào que củi: cauacos, ou garauatos pera o fogo: aſſulæ ad comburendum.


Q
Q

què: manco, aleijado de algũ membro: læſus aliquo membro. què quạt, idem. què chên: aleijado dos pès, mãco: claudus, i. què tay: aleijado dos braços ou maõs: captus manibus, vel brachijs.

quế: canela: cinnamomũ, i. caſia, æ.

quẻ bói: ſortes do feiticeiro: ſortes ſortilegi. quẻ naò: que ſorte ſayo: quænam ſors cecidit ?

quẻ riù: cabo do machado; manicus ſecuris.

quẻ vide quanh.

quẻ, đết quanh quẻ: terra bem cultiuada: terra benè culta.

quếi: mexer: miſceo, es. quếi nồi; mexer a panella: miſcere ollam.

quêy, đuỏi: afogentar: fugo. as. vide đuỏi.

quên: eſquecerce: obliuiſcor, eris. khuêy, idem. hay quên: eſquecidiço: immemor, is. bỏ quên: eſquecerſe de propoſito: abijcere è memoriâ. cüên, idem.

quen: acoſtumarſe: aſſuefio, fis. chảng quen: não tem vſo, como de beber vinho &c: vſum non habet, vt bibendi vinum, & ſimilium. đã quen nhà ếy: ià hè conhecido naquella caſa; notus iam eſt in domo illa. quen ngưới: ter entrada com alguem; acceſſum facilem habere ad aliquem ex conſuetudine.

quến nhau: conuidarſe entre sỳ pera fazer algũa couſa: excitare ſe inuicem ad aliquid agendum. ma quỉ quến người ta lam ſự lỗi: o diabo incita, inſtiga aos homens pera fazer couſas mal feitas: inſtigat diabolus homines ad malè agendum.

quến luyẹn cám dĕỗ: tentação: tentat: o, onis. giục, idem.

quét: varrer: verro, is. lếy chổi quét nhà: tomai a vaſſoura e varrei a caza: accipe ſcopas munda domum. quét tước, idem.

qui, về: tornar pera ſua caza: reuerti domum. ſinh kí tử qui, vide kí.

quì. quì gối: porſe ſobre os ioelhos: niti genibus, quì xuống: eſtando em pè ou ſedendo ẽ lugar alto porſe de ioelhos: ſtantem, vel ſedentem in

Q
Q

loco ſublimi genua flectere. quì len: ſedendo em terra ou eſtando deitado aleuantarſe ſobre os joelhos: humi iacentem, vel ſedentem ſuper genua erigi.

qúi, phú qúi, vide phú.

quỉ: diabo: diabolus, i. ma quỉ, ma cỏ, idem. quỉ thần: diabos que adorão como tutelares; diaboli quos pro tutelaribus adorant. quỉ quái, vide quái.

quièn: dinidade, officio de Mandarim: dignitas, magiſtratus. quen quièn. magiſtratum gerens in dignitate cõſtitu tus: . mất quièn: perder officio: dignitatem amittere. cất quièn: tiraremlhe o officio: amoueri à dignitate, ab officio reijci.

quiẻn, cái quiẻn: trombeta ou frauta mayor: tuba aut fiſtula maior. thổi quiẻn: aſſouprar a frauta: fiſtula ludere. miẹng quiẻn: a boca de baixo por onde ſaye o vento: os fiſtulæ inferius ex quo ventus egreditur.

quiẻn sắch: volume de liuro: tomus libri. một quiẻn, hai quiẻn: hũ tomo; dous tomos: tomus vnus, tomi duo; cuốn, idem.

quội, thàng quội: certo homem de que contão muitas fabulas e patranhas; homo quidam de quo multæ fabulæ narrantur. nói quội: fallar mentiras porque eſte foy inſigne nellas: mendacia efutire, quia ille qui quội dicitur fuit inſignis mendaciorum artifex.

quôn, vide cuôn.

quờn, đánh quờn: iugar a conca: ludere diſco.

quợn, quan: mandarim: magiſtratus, vs. quợn cou᷄: titulo de mandarim grande: titulus magnæ dignitatis.

  1. Gốc: vôi được sửa thành voi: chi tiết