đánh lấy đồn Kỳ-hòa. Hai bên đánh nhau rất dữ trong hai ngày. Quân Pháp chết hơn 300 người, nhưng mà súng Tây bắn hăng quá, quân ta địch không nổi, phải thua bỏ đồn chạy về Biên-hòa.
Trận ấy bên Tây thì có lục-quân thiếu-tướng Vassoigne, đại-tá I-pha-nho Palanca và mấy người nữa bị thương, mà bên ta thì ông Nguyễn tri Phương 阮 知 方 bị thương, em ngài là Nguyễn Duy 阮 惟 tử trận, quan tham-tán là Phạm thế Hiển 范 世 顯 về đến Biên-hòa được mấy hôm cũng mất, còn quân-sĩ thì chết hại rất nhiều.
3. MẤT TỈNH ĐỊNH-TƯỜNG. Phá được đồn Kỳ-hòa rồi, trung-tướng Charner truyền cho quân thủy-bộ tiến lên đuổi đánh, quan quân vỡ tan cả. Tàu thủy của Pháp lên lấy Thủ-dầu-một và Tây-ninh. Trung-tướng lại sai người đưa thư sang cho vua Cao-miên là Norodom (Nặc-ông-lân), đại-lược nói rằng: chủ-ý của Pháp định lấy đất Gia-định làm thuộc-địa, và nay mai sẽ đánh lấy Mỹ-tho (Định-tường) để cho tiện đường lưu-thông với nước Cao-miên.
Bấy giờ bại quân của Nguyễn tri Phương rút về đóng ở Biên-hòa, còn đang rối loạn, chưa dám làm gì, quân Pháp bèn quay về phía tây đánh tỉnh Định-tường. Trước trung-tướng đã cho tàu đi dò các ngọn sông xem đi đường nào tiện, đến cuối tháng 2 năm tân-dậu (1861), một mặt trung-tướng sai trung-tá Bourdais đem tàu đi đường sông, tiến lên đánh các đồn, một mặt thì sai thiếu-tướng Page đi đường bể, theo cửa sông Mê-kong vào, hai mặt cùng tiến lên đánh lấy thành Mỹ-tho. Quan hộ-đốc là Nguyễn công Nhàn 阮 公 間 phải bỏ thành chạy.
Từ khi hạ xong thành Mỹ-tho rồi, trung-tướng đặt đồn lũy ở các nơi hiểm-yếu, và có ý hoãn việc binh để sửa-sang việc cai-trị trong địa-hạt đã lấy được, cho nên cũng không đánh các tỉnh khác.
Triều-đình ở Huế được tin quan quân thất thủ đại đồn Kỳ-hòa, và thành Mỹ-tho cũng thất thủ rồi, sai quan thượng-thư Hộ-bộ là Nguyễn bá Nghi 阮 伯 儀 làm Khâm-sai đại-
