Ai nói dư luận An Nam không chính đáng?
Ông đảng trưởng đảng Lập hiến đã bị công kích mét cách công nhiên ?
Vì một việc mới xảy ra trong làng báo làm cho chúng tôi phải mở ra cái đầu đề trên kia. Mà khi đặt bút xuống viết cái đầu đề nầy, chúng tôi không thể nào quên được chuyện chúng tôi đã làm cách ba tháng trước đây.
Ấy là chuyện báo Trung lập nầy đã công kích đảng Lập hiến Nam kỳ. Còn nhớ lúc bấy giờ chúng tôi viết cả thảy hơn mười bài mà kể sự bất lực của đảng ấy và có phân trần lợi hại cùng các ổng.
Nói chi thì nói, chớ trong mười bài đó, chúng tôi chưa hề nói động đến cá nhân của đảng viên Lập hiến. Dầu chúng tôi biết chắc các ổng có nhiều người làm việc ám muội, không xứng đáng với lòng tin cậy của quốc dân, nhưng chúng tôi chưa hề đặt miệng nói đến những điều tư đức của các ổng bao giờ, ấy là vì có lẽ khác buộc ngòi bút chúng tôi phải như vậy.
Việc tư đức, việc cá nhân mặc lòng, mà nếu nó có quan hệ đến đồng bào xã hội thì cũng nên bới ra mà công kích. Nhưng hồi đó, chúng tôi mở đầu làm việc ấy, thật là việc lạ tai lạ mắt người ta. Rất đỗi chúng tôi không hề nói động đến một điều tư đức của ông nào như vậy đó, mà còn có người cho chúng tôi là kịch liệt quá thay ; huống chi đem chuyện tây riêng ra mà nói thì làm thế nào cho có người tin lời chúng tôi là phải được ? Ấy, cái khổ tâm của nhà ngôn luận xứ ta thường thường như vậy đó mà có ai hiểu biết cho chăng ?
Đại phàm sự trái lẽ, sự phản thường làm chướng tai gai mắt người ta, thì may lắm chỉ được che đậy trong một hồi, chớ rốt lại rồi cũng không thể nào bắt kẻ bàng quan nhịn miệng được. Như những cái cử động của đảng Lập hiến đã bị tờ báo nầy chỉ trích độ nọ rồi ; còn về phần riêng các đảng viên đảng ấy, có nhiều chuyện đáng nói là khác nữa, hễ nhắm là có quan hệ đến xã hội rồi cũng chẳng ai tha.
Cụ Bùi Quang Chiêu, đảng trưởng Lập hiến, từ hồi ở bên Pháp về, quốc dân ngửa trông nơi cụ là dường nào ; mà nhiều khi ở giữa công chúng, cụ cũng vỗ bụng đương lấy cái trách nhiệm dìu dắt anh em lên đường tấn bộ, thế mà ngày nay thành ra láo toét ráo, gẫm đà quá ngán !
Phụ nữ tân văn số 75, ra ngày 23 Octobre mới rồi, có một bài đề là Ông Bùi Quang Chiêu năm 1930 xin độc giả cứ lật ra mà coi, thì đủ thấy ông lãnh tụ, ông thượng lưu, ông chí sĩ, ông tân nhân vật đầu sổ ở xứ ta ngày nay ra sao, chúng tôi không cần thuật lại ở đây làm chi.
Vả Phụ nữ tân văn là cái cơ quan ngôn luận của đám đờn bà, ít hay dính tới việc chánh trị, mà ngày nay cũng phải cầm giáo đương tiên đâm ông lãnh tụ như thế, thì đủ biết là việc đã không hèn, việc đã quá lắm, không nói không đặng vậy.
Trước đây, trong khi Trung lập công kích đảng Lập hiến, không có một bạn đồng nghiệp nào đặt miệng vào đó hết, chúng tôi tưởng là trên đàn ngôn luận đã mờ ám lắm rồi, sự phải quấy ở xứ nầy đã không ai cần phân biện nữa hết. Ngờ đâu nay có bạn đồng nghiệp Phụ nữ cũng có đồng một cái luận điệu với chúng tôi, thì lẽ phải há chẳng nhờ đó thêm rõ rệt ra sao ?
Về việc cụ Bùi thất tiết với quốc dân, với đảng Lập hiến, thì hầu hết ai ai cũng biết. Nhưng người ta biết mà chỉ nghị luận riêng với nhau thôi. Sự nghị luận ấy chẳng có bổ ích gì cho thế đạo nhân tâm cả. Mới đây thấy có người viết ra cuốn sách nhỏ nói xa nói gần, kể cũng là hữu tâm, nhưng chưa gọi là một cái dư luận chánh đáng được. Vì họ nói một cách tiếu mạ, chỉ chọc tức người ta, chớ không phải là có danh chánh ngôn thuận như bài của Phụ nữ tân văn.
Bạn đồng nghiệp Phụ nữ làm được việc nầy, thật là một việc vẻ vang cho làng báo chúng ta lắm. Từ nay còn ai nói được rằng dư luận An Nam ta là không chánh đáng ? Từ nay những người to đầu lớn mặt làm một việc gì há chẳng nên coi chừng trước ngọn bút của tờ báo quốc âm ?
Hôm trước thấy ông Phạm Quỳnh có viết trả lời cho ông Phan Khôi trong Phụ nữ tân văn nói rằng sự thanh đông kích tây, nay công kích người nầy mai công kích người nọ, chỉ làm cho vui mắt kẻ bàng quan, chớ không được việc chi hết. Lời ông Phạm nói đó, chúng tôi còn chưa chịu.
Ở trong một xã hội như xã hội ta đây, còn lộn xộn lắm, thế thì phải nhờ ở sự khuyến thiện trừng ác của nhà báo mới được. Vậy nên mình phải xét xem sự người ta công kích đó là phải hay quấy ; quấy thì thôi, nếu phải thì mình nên để ý đến sự công kích của người ta. Chớ nhứt thiết mạt sát đi hết cho là chỉ làm vui mắt kẻ bàng quan, sao được ?
Như Phụ nữ tân văn công kích cụ Bùi Quang Chiêu lần nầy thật là chánh đáng lắm. Những lời của bạn đồng nghiệp nói đó chẳng khác nào đại biểu cho cả nhân dân xứ nầy mà nói ra. Một cái nghị luận của nhà báo công bình chánh trực như vậy đó, mà nếu người bị công kích cũng coi như không, không có ý hồi đầu[1] ; lại cho đến kẻ bàng quan cũng cho là việc tầm thường, việc nói xấu nhau, thì thôi, hết mong gì nữa !
Riêng phần chúng tôi là kẻ mở đầu công kích đảng Lập hiến trước nhứt, tuy được nhiều người hoan nghinh lẽ thật của chúng tôi mà cũng bị những người cạn nghĩ chê bai chúng tôi lắm lời. Dầu vậy mặc lòng, tờ Trung lập nầy cũng vẫn giữ cái thái độ thẳng như giây đờn mà không hề núng. Ước gì bạn đồng nghiệp cũng nhứt tâm nhứt đức như chúng tôi, trước sau giữ vững cái luận điệu cho quang minh chánh đại mà không thay đổi, thì thật là một “tin lành” cho ngôn luận giới xứ ta.
TRUNG LẬP
Chú thích
- ▲ Hồi đầu : ăn năn, bỏ chuyện cũ (theo H.T.Paulus Của)