Cổ nhân đàm luận/21
21. — ĐOÀN MẪU
Đoàn-Phát là dũng-tướng của vua Lê-Thái-Tổ, thờ mẹ rất hiếu, trước có làm quan nhà Hồ, sau bị Lê-Thiện dùng mẹo đánh bắt được ở đồn Tản-Viên, chịu hàng vua Lê. Khi đó đức Lê-Thái-Tổ đánh nhau với tướng Tầu là Trương-Phụ và Hoàng-Phúc, Đoàn-Phát theo giúp vua Lê, lập nhiều công-trạng to. Tướng Tầu muốn dụ Phát về hàng, mới đem quân vào Thuần-Lộc bắt mẹ Phát, đem về Đông-Đô. Lê-Thiện bấm độn biết như vậy, mới sai Phát đem quân phục, chẹn ở Thân-Phù để đón mẹ. Quả nhiên tướng Tầu qua đó hờ-hững bị quân phục đổ ra diết, Đoàn-Phát phá cũi cứu mẹ ra, quì lạy, hỏi-han, khóc-lóc. Bà cụ chỉ cười ha-hả mà bảo rằng: « Ta chết cũng thỏa đời, ta chết cũng thỏa đời. Ta đây dẫu sống chết kinh-hãi mặc lòng, chẳng hề chột dạ, ta coi cái chết như không, mày sao nhát quá làm vậy? Trước kia mày thờ nhà Hồ, trong bụng ta thường áy-náy mãi. Nay gặp ông Lê-Lợi là một vị thánh-quân, ta cũng mừng cho mày. Ta tưởng hôm nay được ra Đông-Đô, mắng cho Trương-Phụ, Hoàng-Phúc một phen, chết cũng sướng đời. Không ngờ gặp mày ngăn về, thế thì bụng ta sao được thỏa ». Rồi Phát lậy tạ, đưa mẹ về Nghĩa-An ra mắt vua Lê. Lê-Lợi khen rằng: « Lão-mẫu thực là trung-liệt, so với mẹ Vương-Lăng, Nguyên-Trực ngày xưa, cũng không kém gì! »