Cụ Bùi thiệt là chướng quá
Báo L'Echo Annamite đối với ông hội đồng Ngô Văn Huấn
Trong báo L'Echo Annamite ra ngày thứ sáu 24 Aout vừa rồi, bạn đồng nghiệp rất có giá trị là ông E. Dejean de la Bâtie có viết một bài đề là "Tình cảnh ông Ngô Văn Huấn: Một là minh oan, hai là từ chức" (Le cas de M. Ngô Văn Huấn: Justification ou démission), nghị luận có phần chính đáng lắm, nay chúng tôi xin y theo nguyên văn mà dịch ra như sau nầy:
"Trong số báo L'Echo Annamite ra ngày hôm qua đã có đăng tin rằng ông Ngô Văn Huấn chừng như muốn tính xin từ chức hội đồng quản hạt.
Tôi muốn biết việc ấy một cách chắc chắn và mong rằng cái tin đồn bán tín bán nghi đó sẽ phiên thành ra thiệt sự quách.
Ông Huấn quả có một phần trách nhiệm trong cái thảm án Phong Thạnh chăng? Điều ấy tôi không được biết rõ. Có một điều là trong khi tòa đại hình Cần Thơ xử vụ Phong Thạnh, thì nào là quan tòa nào là các quan hội đồng thẩm án, nào là các người chứng, nào là bọn bị cáo, nào là quan chưởng lý, nào là trạng sư bên bị, hết thảy ai nấy cũng đều quả quyết mà chỉ ngay rằng ông Huấn chính là một người trong bọn "thủ phạm".
Mà dư luận dân gian cũng đều ngờ như vậy, đó là tôi không muốn nói rằng tin đích xác làm chi.
Những người An Nam biết rõ về vụ Phong Thạnh ai nấy cũng bảo rằng ông Ngô Văn Huấn là đồng lõa với Mã Ngân tức là Ban Tắc.
Có một điều mà tôi biết chắc là ông Huấn vốn bà con với nhà Huyện Lành là chủ đương kim của miếng đất đồng Nọc Nạn. Tôi tin rằng cũng vì bà ấy niết sách quá mà thành ra mới có cái vụ giết sơn đầm Tournier ở Phong Thạnh.
Vả lại, người ta vẫn đồn rằng ông Ngô Văn Huấn có làm nhiều điều tội ác giống như trong vụ Phong Thạnh nữa kia; song những tiếng đồn ấy có đúng hay không, bây giờ đây ta không cần xét đến.
Thế mà thuở giờ tuyệt nhiên có thấy ông Huấn dám mở miệng ra mà kháng cự hay là cải chánh gì những tai tiếng ấy đâu!
Đến như những lời khai và cái thái độ của ông Huấn bữa ông hầu tòa đại hình Cần Thơ thì thật lại càng khiến cho người ta dễ ghét ông hơn nữa. Vô luận vô tội hay hữu tội, thế nào ông hội đồng quản hạt Ngô Văn Huấn cũng phải cắt nghĩa minh bạch về cách cử chỉ của ông trong khi ông còn ngồi chủ quận Gia-ray và đứng đầu hội đồng xét đất.
Ông phải cắt nghĩa cho các bạn đồng liêu của ông ở Hội đồng quản hạt biết, cho những người cử tri của ông biết, cho toàn thể nhơn dân Nam Kỳ biết, vì rằng cứ theo lời như tôi đây, thì tôi tưởng không sớm thì muộn, mấy ông hội đồng quản hạt An Nam cũng sẽ kêu ông Huấn ra mà chất vấn, những người cử tri của ông Huấn cũng sẽ mời ông ra mà hỏi han, toàn thể nhơn dân Nam Kỳ cũng không khi nào chịu để cho một người đã bị khắc tiếng xấu như ông Ngô Văn Huấn đứng lên mà đại biểu đâu!
Nầy ông Huấn ơi, ở đời nếu quả như mình là trong sạch, thì bao giờ cũng phải tỏ ra cho người ta biết rằng mình là trong sạch đây; vậy tôi tưởng ông bây giờ chỉ có hai nước: một là phải minh oan, hai là phải từ chức.
Nếu ông không làm như vậy thì mấy ông hội đồng quản hạt kia họ có thể từ ông đi, mà tuyên bố ra rằng trước kia bởi họ lầm ông nên mới cho ông ra chung một sổ với họ. Những người cử tri của ông họ có thể bố cáo ra rằng trước kia bởi họ lầm ông mà cử ông là người không xứng đáng.
Thuở giờ ai nấy cũng vẫn tưởng ông là người lương thiện, mà bây giờ đây cũng không ai muốn tin ông là người gian ác làm chi, song có một điều là đối với những chuyện mà người ta đã vu cáo cho ông thì ông phải cãi lại làm sao chớ.
Bây giờ ai nấy đều đương chờ ông biện bạch. Đáng lẽ là ông phải biện bạch cho rạch ròi bữa ra giữa tòa đại hình Cần Thơ kia. Nhưng mà ông đã biện bạch không xong thì bây giờ người ta lại cho ông một kỳ hạn khác. Vậy thì còn đợi đến bao giờ kia ông mới chịu biện bạch hử?
Chớ tôi dám quyết rằng không lý nào ông lại chờ đợi cho đến lúc nhóm hội đồng quản hạt có một viên hội đồng Langsa đứng lên giữa họ mà la lớn lên ở trước mặt mấy ông dân biểu An Nam ta rằng: "Chúng tôi không thèm cãi lẽ với các anh nữa, bởi vì trong tụi các anh có một kẻ tội nhơn đã bị điếm nhục cả danh dự."
Thôi chi nữa ông Huấn ơi! tôi nói lại với ông rằng: một là ông phải minh oan, hai là ông phải từ chức!"
Vả lại, cũng trong báo L' Echo số ra ngày thứ bảy 25 Aout 1928 vừa rồi, ông hội đồng quản hạt Nguyễn Phan Long lại cũng có viết:
"...Chí như cái tội riêng của ông Ngô Văn Huấn, thì tôi đây cũng phải đồng tình với hết thảy những người đã có coi xử cái vụ án thê thảm kia mà thú thiệt rằng cái tội ấy thiệt không thể chối cãi đặng" (Quant à la responsabilité personnelle de M. Ngô Văn Huấn, je suis obiligé de convenir en mon âme et conscience, comme tous ceux qui, ont suivi les débats de cette triste affaire, qu'elle n'est pas niable)."
Ông hội đồng Long lại còn cho chúng ta hay rằng nguyên trong kỳ tuyển cử hội đồng quản hạt vừa rồi, ông ta đã cực lực phản đối với việc cho ông Huấn đứng tên chung trong sổ Lập hiến. Song bởi hồi đó phần đông người trong đảng Lập hiến muốn kéo ông Huấn vào thì ông Nguyễn Phan Long cũng đành phải chịu vậy!
Ấy đấy, ông Nguyễn Phan Long là một người trong đảng Lập hiến, báo L'Echo Annamite là một cơ quan của đảng Lập hiến mà nay cũng đã công nhiên minh tội của ông Ngô Văn Huấn và khuyên nhủ ông Ngô Văn Huấn nên từ chức rồi đó.
Mà báo L'Echo làm như vậy là khôn lắm.
Tội lỗi của ông Huấn bây giờ đã hiển nhiên ra giữa muôn nghìn tai mắt, dẫu một mình mấy tờ báo cơ quan đảng Lập hiến muốn che lấp mà được sao? Che lấp đã không được thì thà rằng nói trắng như thế còn hơn.
Đến như việc ông Ngô Văn Huấn từ chức, thì tôi tưởng cho dầu ông Huấn có không muốn đi nữa cũng không đặng với mấy ông trong đảng Lập hiến.
Tôi dám nói quyết rằng nếu ông Huấn không chịu từ chức, thì mấy ông trong đảng Lập hiến họ cũng sẽ cưỡng bách ông Huấn phải từ. Họ sẽ cưỡng bách ông Huấn phải lui ra, chẳng phải vì danh dự riêng của ông Huấn, cũng chẳng phải vì thể diện chung của nhơn dân Nam Kỳ ta, mà chính là vì cái sanh mạng của đảng Lập hiến của họ.
Tôi nói rằng đuổi ông Huấn ra, tức là một cách bảo toàn cái sanh mạng cho đảng Lập hiến. Vì sao? Vì rằng, thiết sử đảng Lập hiến chuyến nầy mà có điềm nhiên, là rồi đây nhơn dân Nam Kỳ quyết cũng chẳng để cho một người như ông Huấn thay mặt! Mà hễ chờ cho đến lúc nhơn dân ra tay mà hạ ông Huấn xuống thì tất nhiên cả đảng Lập hiến cũng phải theo ông Huấn mà nhào nghiêng!
Vẫn biết rằng trục một ông Huấn ra, đảng Lập hiến cũng vị tất đã đứng vững, song mà theo cái lẽ "lý sương kiên băng" thì đảng Lập hiến nên sớm mời ông Huấn ra là khôn hơn hết.
Vậy nên chúng tôi khen báo L' Echo là khen đã đi nước cờ cao trong khi đã gặp bí.
Duy có cụ Bùi ta[1] và báo La Tribune Indochinoise thì thiệt là chướng quá.
Cụ cũng chán biết rằng đảng Lập hiến mà chứa lỡ ông Ngô Văn Huấn thiệt là một cái nguy to cho đảng và thế nào rồi đây cụ cũng không dám liên lạc mãi với ông Huấn chớ phải.
Thế mà từ đầu chí cuối, chúng tôi năn nỉ cụ cách mấy cụ cũng không nghe; từ đầu chí cuối vụ Phong Thạnh, báo Tribune vẫn hết sức che lấp tội lỗi giùm cho ông Huấn.
Sức giả là đến giờ nầy đây, tòa Cần Thơ đã xử vụ Phong Thạnh rồi, các báo đã kỷ thuật[2] rõ ràng rồi, mà cụ cũng cứ một mực bưng bít miệng bình về chỗ ông bạn Ngô Văn Huấn.
Tội nghiệp quá! Thời cụ cứ nói thiệt ra như báo L'Echo Annamite có đặng không?
Ừ, chúng tôi vẫn biết rằng trong vụ nầy, cụ có bị cái "tịt" là đã đem một người yêu nghiệt như ông Ngô Văn Huấn mà giới thiệu với quốc dân ta, cụ đã từng bảo quốc dân ta rằng: "Nầy ông Ngô Văn Huấn là người đảng Lập hiến đấy, là xứng đáng lắm đấy, quốc dân cứ việc cử đi".
Nhưng mà, bẩm cụ, cái đó chúng tôi tưởng có làm sao; trước kia cụ đã đứng giới thiệu ông Ngô Văn Huấn, ngày nay dẫu cụ có nói thiệt chuyện ông Huấn đi nữa, thì trong quốc dân những người nào chấp nhứt bất quá họ sẽ cho cụ là lường gạt quốc dân là cùng!
Chớ trong vụ nầy, chúng tôi là đứng vào cái địa vị bàng quan, chúng tôi xin lấy lòng chơn thành mà thưa với cụ rằng: Kẻ tội nhơn Ngô Văn Huấn bây giờ đã như con voi mà tờ Tribune của cụ, chẳng qua lớn chỉ bằng cái thúng. Xin cụ đừng có xách cái thúng Tribune theo úp mãi con voi Ngô Văn Huấn mà anh em trong quốc dân chúng tôi tức cười lắm cụ!
K.[3]
Chú thích
- ▲ Đây là nói về Bùi Quang Chiêu (1873-1945), khi đó là chủ bút La Tribune Indochinoise
- ▲ Kỷ thuật: biên chép tường thuật lại
- ▲ Bài báo ký K., có thể của Diệp Văn Kỳ, cũng có thể của Phan Khôi