Ca trù thể cách/5
TAN CUNG OAN
1Khói tỏa cung a, sương lồng đồn bá.
Xuân tín ngỏ cùng con điệp sứ,
2Phương tâm đành thẹn với long nhan.
Nẻo tuổi xanh xảy gặp bụi hồng,
Thuyền ngư phủ đưa vào động bích;
Khách má đỏ tầng đeo phận bạc,
3Chỉ nguyệt ông dắc lại lầu son.
Vẻ vang chăng một tiếng cung nhơn,
4Ngao ngán cả mười nguyền thất nữ.
Cầu hồng giậm tiếng giày tợ sấm,
Xô bồ dưới nguyệt gót kim liên;
Các phụng chen bóng bụi dường mây,
5Lắp láng trong gương da bạch ngọc.
Đài loan nọ thôi cười với nguyệt,
6Nệm túy kia lại ủ cùng hoa.
Nét mày xanh, từ cái lá cũng ghen,
Câu khiển hứng, đành chìm dòng nước chảy;
Lằn môi đỏ, tới con chim cũng ghét,
7Giấc thừa lương, nên lạc bóng trăng tà.
Nghĩ thân duyên tầng rơi nước mắt thầm,
8Nghe thế sự bổng đổ mồ hôi trộm.
Cung Kỉ thủy, lúc nỉ non tiếng dế,
Trướng thu phong, lạc bậc quản huyền xưa;
Cữa Hàm-quan, khi đồi ối ngọn đào,
9Rèm tà nguyệt, ủ mùi la ỷ cũ.
Quá ngán nhẻ, cữa bạch cu một phút,
10Nực cười thay, tranh thương cẩu trăm hình.
Con hươu bách nhị, lạc loài đâu,
Hoa cỏ ngậm ngùi vườn thượng huyển;
Cái én tam thiên ngơ ngẫn đấy,
11Mây mưa bát ngát đảnh Vu phong.
Tiết đã đành mái tóc kiêm sanh,
12Duyên chẳng nhuốm mối tơ lai thế.
Ví thân đã lây hương cấm dịch,
Cỏ Lê-sơn đành lấp tóc da rồi;
Dầu phận còn đề lá ngự câu,
13Trăng Tri-thủy hãy cầm hơi bóng lại.
Hộp ngọc nữ sương còn ướm đóng,
14Tiếng chơn nhơn gió đã xa đưa.
Dòng Đào-đường tuôn róc rách dưới sông Lưu,
Mẹ xà khóc bên đàng nghe cũng tủi;
Mây Man-lảnh, chờn vờn về đất Bái,
15Chị Trỉ theo trong nứi nghĩ mà thương.
Thấy bóng cờ ai chẳng rượu dê mầng,
16 Nghe lạc ngựa đâu không đờn sáo rước.
Bên Chỉ-đạo xe vôi ngựa phấn,
Dòm thấy lòng bất nhẫn những thầm thì;
Trước kim lâu xiêm bụi áo bùn,
17Vâng biết ý dục lưu mà khép nép.
Dòm khí sắc đều nên năm vẻ,
18Gẫm cơ duyên ắt trọn ba sinh.
Tình cờ bổng gặp hội rồng bay,
Au lửa bén hương lây cho đáng số;
Giải cấu hoặc chìm hơi khỉ tắm,
19Để hoa trôi nước chảy cũng oan tình.
An quan gia đà thật chúa ái nhơn,
20Thì thánh thế có để ai oán nữ.
Au ca thuở về cùng Thuấn Võ,
Cao-giao, Hậu-tắc nào ngăn;
Huyền hoàng xưa lại với Thang Văn,
21Y-doản, Châu-công há-cấm.
Nay trong trướng chưa chút chi đượm mặt,
22Mà ngoài sân đà lắm tiếng ỏi tai.
Ngán ngẫm thay, nắng chẳng thương hoa,
23Ngạt ngào bấy mây không xót nguyệt.
Ngọn xích xí ùn ùn về Bá-thượng,
Hoa trôi nước chảy lạt lẻo thay tình;
Má Lam-điền dứt dứt để Quan-trung,
24Phấn cuốn hương phai bĩ bàn bấy phận.
Lặng thì những đeo sầu ngậm tủi,
25Nói ra dường ép dấu nài yêu.
Úp bánh xe những tội Lý-tư,
Nào ai đam nhứt tiếu khuinh thành,
Mà giượng Võ nhẻ vong Tần cho đáng;
Giơ vọt ngựa nực danh Châu Võ,
Lấy ai đủ thập thần phụ quấc,
26Mà thầy nho rằng trợ Kiệt mà tin.
Quáng con ngươi không nhắm cuộc tang thương,
27Đánh lá lưỡi bổng gièm duyên phấn đại.
Mặt bán thịt mới mua danh năm nọ,
Chẳng qua vì dì nó đánh ghen thay;
Gan cắp dùi làm mất vía ngày xưa,
28Hản thật vì chúa mình gây giận mãi.
Sức bao nả cũng xơn xao dưới bệ,
29Trung với ai mà thỏ thẻ bên màn.
Thật những loài bữu ngọc mê tình,
Ngăn giọt dãi phú ông thời cũng phải.
Nào những thuở dựa hương chực phấn,
30Dứt tấm lòng du tử thế cho đang.
Thuở đông cư lòng sở háo nào chìu,
31Nay tây nhập thế hữu vi mà cấm.
Một là giựt mình oai chín quận,
Sẽ bước ra đợi tướng quân vào;
Một là theo dấu thú năm hồ;
32Để liển lại lừa Tây tử bước.
Đã đắng nghét một liều thuốc độc,
23Lại xăng văng ba tấc lưỡi mềm.
Bỡi lẻ loi vì phận khách bình bồng,
Lằn kim giáp để hơi hương chẳng thấu.
Ví may mắn dường duyên ai cơ trữ,
34Nét bích y chưa chút bụi nào rơi.
Lượng bao dung dầu nhẫn hẹp hòi,
35Tư minh đạc có đâu lầm lỗi;
Chẳng nhớ thuở nép cây xanh nghe lạc ngựa,
Thấp thoản bóng dù dạng kiệu.
Mà than rằng chí cả trượng phu;
Tới lúc nầy ngồi lầu ngọc nhắm tranh người,
Xơn xao đâu vỏng chơn hài,
36Lại làm ngảnh cái sang hoàng đế.
Tuy cách bức khách còn là khách,
37Song trong gương mình lại yêu mình.
Gượng làm màu háo sắc ngày xưa,
Thời chí bất tiểu, mặt nào cũng không tài ghét ngọc.
Ví đến nỗi kết duyên đêm nọ,
38Thời chí tại trung, tay nầy toan hơn dạ ghen vàng.
Gương trong đuốc sáng mặc lòng trên,
39Cỏ áy huê hèn đành phận dưới.
Nơi hang giá phỏng hơi dương còn cuốn,
Ắt trong nước ai chăng thần thiếp,
Lại phòng tiêu cung quế cũng cam lòng.
Chốn non kinh dầu vẻ ngọc còn lắm,
Thời dưới trời đâu cũng giang san,
40Dẫu cữa trúc nhà tranh càng mát mặt.
Số là bỡi tiếc chung mới nói,
41Há rằng còn giận mích mà thưa.
Xin chớ cười lời khách kiều si,
42Dám gỡi lạy đức người hoát đạt.