Quốc văn trích diễm/95
95 — LÊ THÁI-TỔ
Mới hay cơ tạo xoay vần,
Có khi bĩ-cực đến tuần thái-lai.
Thiếu chi hào-kiệt trong đời,
Non xanh nước bạc có người kinh-luân.
Lương-giang 1 trời mở chân-nhân,
Vua Lê Thái-Tổ ứng tuần mới ra,
Lam-sơn 1 khởi nghĩa tự nhà,
Phong-trần lắm lúc kể đà gian nguy!
Lạc-xuyên 2 đầu giết Mã-Kỳ,
Nghệ, Thanh một giải thu về bản-chương.
Chia quân kinh-lược mọi đường,
Hai kinh 3 đã định, bốn phương cũng bình.
Vương-Thông bền giữ cô thành,
Viện binh hai đạo 4 bắc đình tiếp sang.
Trời Nam đã có chủ-trương,
Mà cơ chế thắng miếu-đường cũng tinh.
Chi-lăng 5 các đạo phục binh,
Liễu-Thăng, Mộc-Thạnh liều mình nẻo xa!
Vương-Thông thế túng cầu hòa,
Quyền phong Trần-Cảo 6 gọi là quốc-vương.
Ngôi thiêng sao xứng tài thường,
Trần-công tự sát để nhường long-phi.
Thuận-thiên niên-hiệu cải đề,
Non sông mới thuộc về Lê tự rày.
Quân danh quân hiệu mới thay,
Bản-đồ đổi lại phủ này huyện kia.
Dựng nhà học, mở khoa thi,
Triều-nghi quốc-luật một kỳ giảng tu.
Mười năm khai sáng cơ-đồ,
Sáu năm bình trị qui-mô cũng tường.
CHÚ THÍCH. — 1. Vua Lê Thái-Tổ người ở làng Lam-sơn, huyện Lương-giang (nay thuộc huyện Thụy-nguyên, tỉnh Thanh-hóa). — 2. Tức Lạc-thủy (nay là Cẩm-thủy, phủ Quảng-hóa, tỉnh Thanh), là chỗ vua Lê đánh thua quân Minh là Mã-Kỳ. — 3. Hai Kinh là Tây-đô (Thanh-hóa) và Đông-đô (Hà-nội). — 4. Là một đạo Mộc-Thạnh và một đạo Liễu-Thăng đem sang đều bị vua Lê đánh thua cả. — 5. Tên một cái ải ở tỉnh Lạng-sơn, quân Minh thua một trận to ở đấy, Liễu-Thăng bị giết. — 6. Nguyên bấy giờ Vương-Thông thế núng phải xin hòa, nhưng còn muốn giữ thể-diện, mới khuyên vua Lê tìm một người dòng-dõi nhà Trần lập lên để cầu phong với vua nhà Minh chắc là được. Vua Lê cũng muốn cho yên việc mới lập Trần-Cảo lên làm vua tạm-thời.
