Tắt đèn/XXIV

by Ngô Tất Tố

Đồng hồ trên vách đánh luôn bảy tiếng. Hồi trống thu không đã tan. Ngọn đèn đất trong trại bất đầu châm lửa. Người cai lệ ở trên nhà tư chạy xuống vừa cười vừa bảo với người biên lệ:

- Nay quan thời cơm sớm quá, mới sáu giờ rưỡi đã giục bếp bưng mâm lên rồi... Dùng rượu sâm, mày ạ!

Biên lệ cũng gật gù:

- Thôi, hôm nay chả dùng rượu sâm còn để hôm nào! Sức ấy mà lại tẩm bổ thì phải biết...!

Trên chòi canh tùng tùng ba tiếng trống báo. Một chiếc ô-tô sơn xanh lù lù tiến vào sân.

Biện lệ nói nhỏ với cai lệ:

- Xe của ông huyện Minh Hảo.

Ông huyện Minh Hảo mở tung cửa xe bước xuống, vui vẻ hỏi người biện lệ:

- Quan nhà mày có nhà hay đã moong rồi?

Biện lệ lễ phép:

- Bẩm cụ lớn, quan con đương dùng cơm.

Ông huyện bước lên bậc thềm một cách hùng dũng:

- Sao mà quan nhà mày ăn cơm sớm thế? Mới có bảy giờ...? Thôi, vào bảo quan nhà mày cứ ăn cơm cho xong. Tao ngồi đợi đây cũng được!

Rồi ông huyện đi vào phòng giấy.

Biên lệ điện lên nhà tư. Giây lát, hắn xuống trại lệ với bộ điệu ỡm ờ:

- Ngài cáu! Chúng bay ạ. Hôm nay đứa nào vô phúc mà trái ý ngài...

Cai lệ cười nhạt:

- Thôi, việc đến nơi lại bị khách ám, ai mà không tức! Thế ngài có ra tiếp khách hay cứ ngồi ăn?

- Ngài tha chửi cho là tốt, lại còn tiếp nữa! Tao vào bẩm quan Minh Hảo sang chơi, ngài đã phát khùng mà rằng: “Kệ hắn! Ông ăn xong đã!”. Rồi ngài cứ việc rung đùi đánh chén.

- Chắc là đêm nay thứ bảy, quan kia đến rủ quan này lên tỉnh chứ gì?

- Hôm khác thì đi ngay đấy, nhưng hôm nay, sét đánh ngài cũng ở nhà.

- Chả ở nhà, dễ ngài đi cho mày đấy hẳn! Đêm nay, mày còn hầu nhọc, con ạ. Tháng việc này của mày bở đấy. Đã hỏi tiền canh giam hay chưa?

Biện lệ liền quay mặt sang phía chị Dậu:

- Con mẹ kia! Đưa năm hào ra nộp tiền hàng đội!

Chị Dậu vẫn ngồi trên chiếc chõng tre xó trại, tuy có nghe thấy hắn hỏi, nhưng không trả lời, vì chị không biết là hắn hỏi ai. Biện lệ gặng:

- Mồm mày câm à! Con mẹ Đông Xá?

Chị Dậu ngơ ngẩn:

- Ông hỏi tôi ạ?

- Chứ hỏi con chó nào nữa!

- Thưa ông tiền hàng đội là tiền gì ạ!

Biện lệ nắm chặt tay phải, xăm xăm chạy tế đến gần chị Dậu và gân cái cổ bạc ác:

- À mày muốn giở lý sự đấy chứ!

Cai lệ huých thêm:

- Biếu cho chị ta mấy quả phật thủ...!

Chị Dậu vội vàng xin lỗi bằng giọng run sợ:

- Thưa hai ông, cháu là đàn bà đâu dám giở lý sự với các ông! Vì mới vào quan lần này là một, cháu không biết tiền hàng đội là tiền gì, cho nên phải hỏi. Các ông tha lỗi cho.

Biện lệ như cũng nguôi giận, hắn lại thẽ thọt:

- Nó là tiền giường, tiền chiếu mày ngồi, tiền cơm mày ăn lúc nẫy, chứ là tiền gì? Năm hào! Ấy là tao thương mày nghèo, nên lấy có thế. Đưa ra nộp đi!

- Thưa ông, thật quả cháu không có. Thuế ở nhà cũng chưa nộp đủ nữa là...

Biện lệ sừng sộ:

- Không có thì chốc nữa cho chân vào cùm.

Rồi hắn chỉ tay vào một khúc gỗ dài thườn thượt như cái cối giã gạo kê ở giáp vách gian trại bên kia:

- Cái cùm kia kìa, trông thấy chưa? Không có tiền thì một lát nữa sẽ đút chân vào đấy.

Trên công đường leng keng một hồi kêu. Cai lệ, biện lệ mỗi người dạ một tiếng thật lớn. Rồi cùng lật đật chạy lên. Lâu lâu một lúc, thì có tiếng cười, tiếng nói lơi lả từ trong buồng giấy xô ra. Quan chủ tiễn quan khách xuống thềm. Sau khi ông kia đã lên ngồi ô tô, ông này còn nắm tay lại và dặn:

- Thôi! Để thứ bảy sau vậy. Đúng hẹn đấy nhé!

Ánh sáng đèn pha phun ra chói sân công đường. Còi điện báo hiệu khởi hành bằng mấy tiếng hách dịch. Chiếc xe chạy ra cổng phủ rồi biến vào trong bóng tối. Quan Phủ gọi biện lệ nói nhỏ mấy câu rất ngắn, rồi ngài đi lên công đường.

Cái kiểng của trại lệ gióng với cái trống cái bên trại cơ, điểm luôn ba tiếng dịp nhau.

Chị Dậu duờng như ngồi gục đầu dưới bóng đèn với những cơn đau đớn lo sợ, thì biện lệ rón rén ở ngoài vào sẽ đến cạnh chị và hỏi:

- Con mẹ này thức hay ngủ? Đi lên quan đòi.

Chị Dậu giật mình vội ngẩng đầu dậy:

- Quan đòi cháu làm gì bây giờ hử ông?

Biện lệ cố làm ra vẻ nghiêm nghị:

- Không phải hỏi! Lên đấy thì biết.

Chị Dậu thấy mình hồi hộp; tiếng nói tự nhiên run run:

- Cháu tưởng việc quan thì làm ban ngày, chứ sao lại làm ban đêm.

Biện lệ ra bộ giận dữ:

- Bây giờ giữa lúc sưu thuế gấp ngặt, nhiều việc cần cấp, ban ngày làm không hết, nên quan phải làm ban đêm chứ làm sao!

Chị Dậu vẫn chưa hết sợ:

- Cháu lạy ông, van lạy ông xin ông kêu quan để cho cháu đến sáng mai.

- Không được! Việc quan không phải chuyện chơi! Nếu quan đòi mà không lên hầu, thì được tra chân vào cùm lập tức.

Chị Dậu vẫn ngồi im chẳng nói chẳng rằng, trống ngực mỗi lúc một nện mạnh.

Cai lệ Ở đâu chạy vào:

- Nó bướng, không chịu đi chứ? Cùm cổ nó lại!

Tức thì hai ông đầu trâu mặt ngựa sấn lại, dắt tay chị dậu lôi sang gian bên kia. Một người nhắc đầu cây cùm, một người bắt chị bắt tréo hai chân xỏ vào hai lỗ ở giữa, rồi họ đập cây gỗ xuống. Chị Dậu nhăn như chuột kẹp. Lúc đầu hình như chị định bấm gan cố chịu, nhưng chỉ giây lát, thì thấy đau như đứt ruột, không thể nào mà chịu được nữa, chị phải mếu khóc, vái lia lại:

- Cháu lạy hai ông! Hai ông tháo ra cho cháu!

Biện lệ ra bộ đắc sách:

- Mẹ mày! Đã biết cái lối “cùm tréo” của chúng ông chưa?

Rồi hắn tháo chốt, nâng cây gỗ lên cho chị rút hai chân ra, và hắn hỏi:

- Thế nào! Bây giờ mày đã chịu đi hay chưa?

Chị Dậu vẫn còn mếu máo:

- Cháu xin vâng lời hai ông, nhưng các ông hãy để cho cháu thuần chân cái đã.

Biện lệ liền đưa cho chị cái khăn mặt ướt, bảo chị lau mặt và lau hai chỗ ống chân bị thương. Rồi hắn bắt chị xỏ chân vào guốc, dẫn chị qua đầu công đường vào phía nhà tư. Theo lời hắn, chị vừa bước chân vào khỏi cửa phòng nhà tư, cánh cửa liền đóng sập lại.