Trường Sa Giả thái phó

Trường Sa Giả thái phó - 長沙賈太傅
của Nguyễn Du

Giả thái phó: Tức Giả Nghị 賈誼 (200-168, trước Công Nguyên). Giỏi từ phú nghị luận, làm tới Thái Trung Đại Phu 太中大夫 đời Tây Hán 西漢, chủ trương cải cách, bị đám quý tộc bài xích, bị biếm làm Thái Phó Trường Sa Vương 長沙王. Bất đắc chí chết năm 33 tuổi. Khi qua sông Tương, Giả Nghị làm bài phú Viếng Khuất Nguyên 屈原 để giải bày tâm sự mình.

Nguyên văn chữ Hán	Phiên âm Hán Việt	Dịch nghĩa
絳灌武人何所知孝文澹泊憚更為立談不展平生學事職何妨至死悲天降奇才無用處日斜異物有來時湘潭咫尺相鄰近千古相逢兩不違	Giáng Quán^[1] võ nhân hà sở tri, Hiếu Văn^[2] đạm bạc đạn canh vi. Lập đàn^[3] bất triển bình sinh học, Sự chức^[4] hà phương chí tử bi. Thiên giáng kỳ tài vô dụng xứ, Nhật tà dị vật^[5] hữu lai thì. Tương Đàm^[6] chỉ xích tương lân cận, Thiên cổ tương phùng lưỡng bất vi.	Giáng Hầu, Quán Anh là những kẻ võ biền có biết gì Vua Hiếu Văn không tha thiết gì, sợ thay đổi Đứng suông mà bàn luận không thể bày tỏ cái học cả đời mình Làm tròn chức phận có gì mà phải chịu chết đau thương Trời cho tài lạ mà không có chỗ dùng Chiều tà vật quái dị có lúc đến Tương Đàm gần gũi trong gang tấc (Sống cách nhau) nghìn năm, gặp gỡ, cả hai đâu có gì trái nghịch

Chú thích

▲ Tức Giáng Hầu 絳侯 và Quán Anh 灌嬰, hai võ tướng, khai quốc công thần, được Hán Văn Đế 漢文帝 trọng dụng
▲ Tức Hán Văn Đế 漢文帝 (179-159 trước công nguyên)
▲ Đứng mà bàn việc
▲ Làm hết chức vụ. Trong lúc Giả Nghị 賈誼 làm thái phó cho Lương Hoài Vương, Hoài Vương ngã ngựa chết. Giả Nghị buồn phiền nên sang năm sau thi chết lúc 33 tuổi
▲ Chỉ chim phục (một loại chim cú), khi chim cú bay vào nhà và đậu ngay chỗ ngồi của Giả Nghị thì ông cho là điềm gở, nhân đó làm bài Phục điểu phú để tự an ủi
▲ Tên huyện ở Hồ Nam, gần nơi Giả Nghị ở. Nơi này có sông Tương, phía thượng của sông gọi là Mịch La nơi Khuất Nguyên tự tử. Câu này có ý nói Giả Nghị có cùng một tâm sự như Khuất Nguyên, muốn cứu nước mà không được tin dùng; khi qua sông Tương, Giả Nghị làm bài phú điếu Khuất Nguyên để nói tâm sự mình

[1] ▲ Tức Giáng Hầu 絳侯 và Quán Anh 灌嬰, hai võ tướng, khai quốc công thần, được Hán Văn Đế 漢文帝 trọng dụng

[2] ▲ Tức Hán Văn Đế 漢文帝 (179-159 trước công nguyên)

[3] ▲ Đứng mà bàn việc

[4] ▲ Làm hết chức vụ. Trong lúc Giả Nghị 賈誼 làm thái phó cho Lương Hoài Vương, Hoài Vương ngã ngựa chết. Giả Nghị buồn phiền nên sang năm sau thi chết lúc 33 tuổi

[5] ▲ Chỉ chim phục (một loại chim cú), khi chim cú bay vào nhà và đậu ngay chỗ ngồi của Giả Nghị thì ông cho là điềm gở, nhân đó làm bài Phục điểu phú để tự an ủi

[6] ▲ Tên huyện ở Hồ Nam, gần nơi Giả Nghị ở. Nơi này có sông Tương, phía thượng của sông gọi là Mịch La nơi Khuất Nguyên tự tử. Câu này có ý nói Giả Nghị có cùng một tâm sự như Khuất Nguyên, muốn cứu nước mà không được tin dùng; khi qua sông Tương, Giả Nghị làm bài phú điếu Khuất Nguyên để nói tâm sự mình

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]