Tôi biết sớm chiều gì đây, đầu tôi cũng lìa khỏi cổ, nhưng tôi vẫn lấy làm vui vẻ. Than ôi! bao nhiêu năm bôn-tẩu, mưu tính trăm việc mà không nên một việc gì, nghĩ mình tội nặng lỗi nhiều, có vui gì sống nữa mà ham.
Song trước khi chết, không lẽ không thốt ra một vài tiếng kêu đau thương sau chót. Ai biết lòng ta chăng? Ai bảo ta có tội chăng? Còn một giây phút trước khi ta phải chôn mình dưới đất, ta cũng muốn cạn lời ta nói. Chiếc bóng bơ vơ trời biển, ngọn đèn leo lét gió mưa, ta thấm giọt lệ còn lưu lại mấy chục năm nay, gom góp lịch-sử một đời ta, hòa với máu mà viết ra tập sách này. Hỡi 3 ngàn muôn đồng bào chí-ái chí thân, dầu ai biết lòng ta chăng? dầu ai buộc tội ta chăng? khi đọc tập sách này, sẽ thấy giọt máu hầu khô, vẫn còn đầm đìa ở trên mặt tờ giấy vậy.
⁂
RA DỜI GIỮA LÚC MẤT NAM-KỲ DÃ 6 NĂM!
TRIỀU vua Tự-Đức thứ 15, năm Nhâm-tuất (Tây–lịch 1862), binh Pháp chiếm lĩnh đất Nam kỳ ta.
Nam-kỳ là kho tàng thiên nhiên của nước ta; cửa biển Saigon thật là cuống họng ta, nay đã vào tay người Pháp rồi, ta chưa mất hết cả nước, chỉ là chuyện thời gian sớm muộn đó thôi. Chén
