Trang:Doi cach mang Phan Boi Chau.pdf/83

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 79 —

xem xét những điều tật khổ của họ, và ban bố đức hóa trào-đình. Như vậy để cho vua với dân có mối tình thân như cha con trong một nhà, ấy là căn bản rất lớn của cuộc Trung-hưng vậy.

HAI LÀ NUÔI DÂN-KHÍ.

NUÔI dân-khí thì phải làm cách nào cổ-võ cái tinh-thần mạnh bạo phấn-chấn của dân.

Dân nước mình ở dưới cái độc-oai chuyên chế đã lâu đời lắm rồi. Tham-quan ô-lại, áp-bức người ta nhiều bề. Dân thấy bọn đó coi như cọp dữ, xưa nay đã quen sợ sệt, thành ra tinh-thần họ bị đồi phế nhút nhát, trơ trơ gần giống tử-thi. Tới lúc có thời-cơ và công việc đưa lại, không thế nào mình sai khiến thúc-giục họ được.

Như thế thì dân-khí không bồi dưỡng không được.

Mà bồi-dưỡng cách nào?

Xin phải nghiêm cấm bọn quan lại không cho làm những việc tình tệ đè nén hiếp-bức bình-dân. Tới chừng dân-khí mạnh lên, thì oai quan phải lụt. Mà oai quan đã lụt, thì đức nhà vua lại càng được dân tôn sùng kính mến thêm.

Một mặt về pháp luật, những ai là người phạm tội chánh-trị chân chính, thì nên lấy ơn rộng rãi mà đối đãi với họ. Hiện thời Nam-kỳ đã theo luật tây, Bắc-kỳ cũng định luật mới, duy có