Trang:Lich Annam thuoc ve sau tinh Nam Ki.pdf/83

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 45 —

Số mục tây thì dể lắm, học có mười chữ thì viết đặng các số đếm cùng tính toán thế chi cũng đặng, mười chữ là 0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, mà nhất là phải biết bốn phép nầy 1º Là phép thêm nghĩa là hiệp một số nọ với một số kia hay là nhiều số khác; gỉa như tên Tân được 450 quan tiền của cha, 33 quan của mẹ, của cậu đặng 92 lại phần nó làm việc đặng 631 quan, thì hiệp lại nó đặng bao nhiêu tiền bạc. 2º Là phép bớt nghĩa là trừ một số nọ với một số khác, gïa sử tên Tân có 1,206 quan tiền, mà đã thua bạc hết 537, vậy nó còn lại bao nhiêu. 3º Là nhơn một số nọ với một số khác, gïa như danh Tân có 9 anh em hay là bạn hữu rủ nó bỏ chơi bời hiệp nhau mà buôn bán hay là mua ruộng đất, mà mỗi một người đều chung vào một phần tiền bạc bằng nhau cho được mua ruộng hay là một chiếc ghe cùng đồ dùng. Thí dụ phải mua hết 669 quan tiền, vậy mỗi người phải chung vốn bao nhiêu, lại cả thảy đặng bao nhiêu tiền bạc, 4º Là phép bình phân là chia số nọ cho số khác, gïa như trong một ít năm buôn bán rồi, còn lại 6,690 quan y số đã hiệp nhau buổi trước, mà phải chia cho con cháu cả thảy là 15 người; vậy mỗi người con hay là cháu sẽ đặng bao nhiêu?

Nhơn số đặng bao nhiêu ấy với số 15, thì cũng phải gặp y cả số 6,690.



NÓI VỀ HHÉP ĐO.

Cũng phải biết phép đo là nghề đo bề dài, bề mặt, cùng đo nguyên cả khối. Như khi mình muốn làm một cái đàng, thì phải biết làm hết mấy ngằy công, cho đặng lo liệu trước. Cũng phải biết phép đo cách bức là đo một bề xa từ chổ mình thấy mà đi tới không đặng, như đo một cái cây hay là một cái tháp, Cũng phải biết phép đo bề cao, như đo bề cao cái cây, cái tháp ấy mà không phải leo lên.