Trang:Nho giáo 4 Trần Trọng Kim.pdf/281

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

279
NHO-GIÁO


cái đạo không thi-hành ra, chứ không lo cái đạo không sáng. Kẻ có chí nên nhớ ngầm mà thể-nhận cái thực là đủ, cần gì phải nói nhiều. » Ông đọc sách Tính-lý đại-toàn rồi làm mấy bài thơ, có những câu:

Kinh tàn thánh viễn học mông mông,
經 殘 聖 遠 學 蒙 蒙
Thiên cổ Trình Chu đắc chính tông.
千 古 程 朱 得 正 宗

Hay là:

Thử lý tòng lai cụ thử thân,
此 理 從 來 具 此 身
Ngô nho ưu học bất ưu bần,
吾 儒 憂 學 不 憂 貧
Nghĩa tồn đỉnh hoạch như vô vật,
義 存 鼎 鑊 如 無 物
Đạo khuất lâm tuyền giã khả nhân.
道 屈 林 泉 也 可 人

Xem ý những câu thơ ấy, thì biết cái học của ông sở đắc ở cái học Trình Chu và đã có cái công hàm dưỡng rất sâu ở trong Nho-giáo vậy.

Đến cuối đời Cảnh-hưng nhà Hậu-Lê, tướng Tây-sơn là Nguyễn Huệ, lúc ra đánh Bắc-hà, nghe tiếng ông, sai người đem lễ vật đến mời ông ra giúp, ông nhất định không lấy lễ và không ra. Nguyễn Huệ rất lấy làm