Trang:Su Ky Tu Ma Thien 1944.pdf/45

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

Kể đức-nghĩa của Tần, không bằng hạng ngang trái ở Lỗ, Vệ. Lượng binh-lực của Tần, không mạnh bằng ba nước Tấn. Vậy mà rút lại gồm được cả thiên-hạ, vị-tất là bởi hiểm-trở tiện, hay hình thế lợi đâu: chừng như là có Trời giúp cho...

Hoặc có kẻ nói:

— Phương Đông là nơi mọi vật bắt đầu sinh. Phương Tây là nơi mọi vật đến lúc thành-thục. Cho nên kẻ gây việc tất ở miền Đông Nam, mà kẻ thu công thường ở miền Tây Bắc. Cho nên vua Vũ rấy từ Tây-Khương; vua Thang rấy từ Bắc, Nhà Chu lúc làm Vương đem Phong, Cảo mà đánh Ân; nhà Tần lúc làm Đế nổi từ Ung-châu; nhà Hán nổi lên cũng từ Ba-Thục...

Khi nhà Tần đã đắc-ý, liền đốt sách vở thiên-hạ, nhất là sử-ký của Chư-hầu, vì các sách ấy có nhiều chỗ mỉa-mai đến nó! Các sách vở sở-dĩ sau lại được thấy, phần nhiều là giấu ở mọi nhà. Riêng sách Sử-ký chứa ở nhà Chu, vì thế mất hẳn! Tiếc thay! Tiếc thay! Còn lại chỉ có sử nước Tần, lại không chép ngày tháng; văn thì sơ-lược không đủ. Thế nhưng

43