Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/261

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

CHƯƠNG VII

NƯỚC PHÁP LẤY ĐẤT NAM-KỲ

  1. Nước Pháp đánh Đà-nẵng
  2. Quân Pháp hạ thành Gia-định
  3. Mất tỉnh Định-tường
  4. Mất tỉnh Biên-hòa và tỉnh Vĩnh-long
  5. Hòa-ước năm nhâm-tuất (1862)
  6. Sứ Việt-nam ta sang Tây
  7. Việc bảo-hộ Cao-miên
  8. Nước Pháp lấy ba tỉnh phía tây đất Nam-kỳ

1. QUÂN PHÁP ĐÁNH ĐÀ-NẴNG. Trong thời-đại khó-khăn như đời vua Dực-tông, mà vua quan cứ khư khư giữ lấy thói cũ, không biết theo thời mà mở nước cho người ta vào buôn-bán, không biết nhân dịp mà khai-hóa dân trí, lại vì sự sùng-tín mà đem giết-hại người trong nước, và đem làm tội những người đi giảng đạo. Bởi những sự lầm-lỗi ấy, cho nên nước Pháp mới dùng binh-lực để báo-thù cho những người giáo-sĩ bị hại.

Nguyên từ năm tân-hợi (1851) là năm Tự-đức thứ 4 về sau, nghĩa là từ khi có tờ dụ cấm đạo lần thứ hai, ở Bắc-kỳ có mấy người giáo-sĩ là ông Bonard, ông Charbonnier, ông Matheron và ông giám-mục I-pha-nho tên là Diaz bị giết. Còn những giáo-sĩ khác thì phải đào hầm đào hố mà ở, hoặc phải trốn-tránh ở trong rừng trong núi để giảng đạo. Những tin ấy về đến bên Tây, các báo-chí ngày ngày kể những thảm-trạng của các người giáo-sĩ đi truyền đạo ở nước ta, lòng người náo động cả lên.