Trang:Viet Nam Su Luoc 2.pdf/335

Bắc-kỳ lại có nhiều người ghét Nguyễn văn Tường xin thống-tướng đem trị tội. Bởi vậy sang ngày 28, thống-tướng bắt quan nguyên Phụ-chính Nguyễn văn Tường 阮 文 祥, quan Hộ-bộ thượng-thư Phạm thận Duật 范 慎 遹 và Tôn-thất Đính 尊 室 訂 là thân-sinh ra Tôn-thất Thuyết, đem đày ra Côn-lôn. Phạm thận Duật đang đi tàu thì mất, phải ném xuống bể. Nguyễn văn Tường thì sau lại phải đày ra hải-đảo Haiti ở Thái-bình-dương, được ít lâu cũng mất, cho đem xác về chôn ở quê nhà.

6. VUA ĐỒNG-KHÁNH. Thống-tướng De Courcy đày bọn Nguyễn văn Tường đi rồi, đem Nguyễn hữu Độ 阮 有 度 về cùng với Phan đình Bình 潘 廷 評 coi việc triều-chính, sai Nguyễn trọng Hợp 阮 仲 合 ra quyền Kinh-lược ở Bắc-kỳ. Thống-tướng lại sai ông De Champeaux lên Khiêm-cung yết-kiến đức Từ-dụ xin lập ông Chánh-mông 正 蒙 là Kiên-giang quận-công lên làm vua.

Ngày mồng 6 tháng 8, ông Chánh-mông phải thân-hành sang bên Khâm-sứ làm lễ thụ-phong, rồi làm lễ tấn tôn, đặt niên-hiệu là Đồng-khánh 同 慶.

Vua Đồng-khánh tính hiền-lành, hay trang-sức và cũng muốn duy-tân, ở rất được lòng người Pháp ; đình-thần thì nhiều người đã biết theo chính-sách bảo-hộ cho nên mọi việc trong Triều đều được yên-ổn. Nhưng vua Hàm-nghi còn ở mạn Quảng-bình, kéo cờ nghĩa chống nhau với quân Pháp, truyền hịch cần-vương đi các nơi để mong đường khôi-phục. Lúc bấy giờ, lòng người còn tưởng-nhớ chúa cũ, cho nên từ tỉnh Bình-thuận trở ra, chỗ nào cũng có người nổi lên đánh phá để toan bề khôi-phục.

Tại Quảng-nam thì bọn thân-hào lập ra Nghĩa-hội 義 會 có quan sơn-phòng-sứ là Trần văn Dự 陳 文 璵 làm chủ, rồi những tỉnh Phú-yên, Bình-định, Bình-thuận đều noi theo mà nổi lên. Tại Quảng-trị có các ông Trương đình Hội 張 廷 繪, Nguyễn tự Như 阮 自 如, ở Quảng-bình có quan nguyên