Cổ nhân đàm luận/28
28. — LỮ-BẤT-VI
Dị-nhân là công-tử nước Tần, bị nước Triệu bắt giữ làm con tin. Một hôm ra chợ chơi, gặp một người lái buôn là Lữ-Bất-Vi, Vi xem tướng biết sau có thể làm đến Hoàng-Đế, vội xếp đồ hàng lại về hỏi cha rằng: « Làm ruộng thì lời mấy bội? » Cha đáp: « Thập bội ». Vi lại hỏi: « Thế thì buôn châu ngọc lời mấy bội? » Cha đáp: « Bá bội ». Vi lại hỏi: « Thế còn lập vua định nước, tôi nay muốn buôn một vị đế-vương, thì lời mấy bội? ». Người cha ngạc-nhiên bảo: « Nếu con mà làm được thế thì lời không biết đâu mà nói. » Vi liền phí nghìn vàng, tiêu hết gia tài, lại lập kế ép gả cả vợ đã có mang hai ba tháng cho Dị-nhân, rồi sang Tần luồn-lọt lo được đến đánh tháo Dị-nhân ở Triệu về làm vua nước Tần, Lữ-bất-Vi được phong làm Thừa-Tướng, được phép mang gươm lên điện, ra vào trong cung tự-do, sau lại nối lập con vua là Tử-Chánh tức là Tần-Thủy-Hoàng lên ngôi. Thủy-Hoàng tức là con Lã-Bất-Vi, việc kín đó duy có một mình Vi biết. Nguyên nhà Tần là họ Doanh, vì vậy đời sau có câu: Tần dĩ Lữ diệt Doanh là chuyện này vậy. Xem câu chuyện này thực Lã-Bất-Vi dan-hùng có một, và là một bác lái buôn khác hết mọi kẻ xưa nay.