Hạnh Thục ca/22
Nỗi Tây lấn hiếp đã rồi,
Nỗi mình lấn hiếp nghĩ thôi rất kỳ.
Chẳng qua gặp buổi suy-vi,
Hoàng thân quốc thích gian-nguy khôn cùng.
Ở đời chẳng giữ đạo trung,
Xu viêm phụ nhiệt[1] những mong sang quyền
Gặp khi đến lúc ngả nghiêng,
Người nghèo, ắt cũng lụy liên tới mình.
Lạng-công xẩy gặp bất-bình,
Quốc-công Tuy-lý thất-kinh lo lường.
Sợ rằng bầy đảng tội mang,
Tới cầu Pháp-quốc giải nàn họa may.
Nào hay Tây chẳng nạp rày,
Phải về chịu phép thoát nay không đường.
Một nhà thảy bị giam phòng[2],
Ông Phong, ông Hải cũng mang tai nàn.
Hường Phì, Hương Giáp hai chàng,
Đều tra thuốc độc chẳng khoan nỡ lòng.
Ngạnh cường chẳng khứng phục tòng,
Kỳ-anh-Công cũng theo vòng chết oan.
Thương thay lá ngọc cành vàng,
Vì sao nên nỗi lạc ràng khổ thay ?
Bảo thân phải có chước hay,
Thời chi đến nỗi họa lây lửa thành[3].
Sợ lo ai nấy giữ mình,
Ai làm nguy khổ oan tình mặc ai.
Kêu-rêu nào dễ thấu trời,
Đã đành chậu úp khôn soi chốn mờ.
Vua thời còn hãy ấu thơ,
Mặc lòng sinh sát bắt tha uy quyền.
Tiếm dùng nghi-vệ chẳng kiêng,
Lung-lăng ngấp-nghé ý riêng đã bày.
Binh quyền trao kẻ chân tay,
Mộ quân Phấn-nghĩa để nay hộ mình.
Hường Chuyên lại với Hường Thành,
Vốn cùng mưu mật nỡ đành giết oan,
Chút hờn chẳng khứng nhiêu khoan[4]
Đãi người luống những bạo tàn nghi sai[5].
Pháp tiền[6] dân chẳng vâng lời.
Phố-phường chợ búa bời bời dậy la.
Uy hành cấm trấp hỏi tra,
Song dân chẳng phục dức la thêm ồn.
Phải dùng ý chỉ[7] cam ngôn,
Khâm tuân phủ dụ[8] biết tôn biết vì.
Gẫm xem việc nước suy-vi,
Cũng vì hối hóa[9] tiền kia thông đồng.
Làm tôi chẳng giữ sạch trong,
Phì gia ích kỷ thửa lòng làm sao,
Vả rằng nhà nước tổn hao,
Chưng nay tế-tự thể nào cũng nên.
Thọ-xuân-Vương cũng hòa khen,
Bên bày tân lễ giảm quyên[10] quá chừng.
Thánh xưa lời để dạy răn,
Mất dê mất lễ ấy rằng sao nên.
Đều là chính lệnh quai khiên[11],
Đứa ngu chịu tội người hiền lánh thân.
Đành lòng trông đợi ấu quân,
Lớn khôn sửa trị họa chăng sau này.
Chú thích
- ▲ Xu viêm phụ nhiệt: là chạy đến chỗ lửa nóng, nương-tựa chỗ nóng ấm, tức là nói người siểm nịnh.
- ▲ Giam phòng: Vần phòng không hợp vận với vần dường và vần mang.
- ▲ Họa lây lửa thành: cũng như nói : cháy thành vạ lây.
- ▲ Nhiêu khoan: cũng như khoan-dung.
- ▲ Nghi sai: là ngờ-vực. Ý nói Tôn-thất Thuyết đa nghi hay giết người.
- ▲ Pháp tiền: là tiền sềnh đúc theo niên-hiệu Tự-đức mỏng và xấu.
- ▲ Phải dùng ý chỉ: dùng ý chỉ nhà vua mà phủ dụ nhân-dân.
- ▲ Khâm tuân phủ dụ: kính theo người trên mà phủ dụ người dưới.
- ▲ Hối hóa: là của cải vàng lụa v.v... Ý nói lấy hối-lộ rồi bắt dân tiêu tiền sềnh.
- ▲ Giảm quyên: là bỏ bớt. Bỏ bớt các lễ tế-tự.
- ▲ Quai khiên: là trái ngược, sai lầm.