Lam Sơn thực lục/Tựa của vua Lê Thái Tổ
TỰA CỦA VUA LÊ THÁI-TỔ
序
朕惟物本乎天人本乎祖譬如木水必有根源是以自古帝
王之興若商之始於有娀周之始於有邰蓋其本盛則葉茂
源深則流長非先世之仁恩之所培者厚慶澤之所鐘者洪
安能若是哉朕遭時多難開創尤難幸而天與人歸功業有
成者實由祖宗積德累仁之所致也朕念之弗已乃筆于書
目曰藍山實錄所以重其本始之義亦以叙朕艱難之業以
示子孫云 示字上遺一垂字
旹
順天肆年仲冬月穀日藍山峒主序
DỊCH ÂM
Trẫm duy: Vật bản hồ Thiên, nhân bản hồ Tổ. Thúy như mộc, thủy, tất hữu căn, nguyên. Thị dĩ tự cổ Đế-vương chi hưng, nhược Thương chi thủy ư Hữu Nhung; Chu chi thủy ư Hữu Thai... Cái kỳ bản thịnh tắc diệp mậu: nguyên thâm tắc lưu trường. Phi Tiên-thế chi nhân-ân chi sở bồi giả hậu, khánh trạch chi sở chung giả hồng, an-năng nhược thị tai?
Trẫm tao thị đa nạn, khai sáng vưu nan! Hạnh nhi Thiên dữ, Nhân quy, công-nghiệp hữu thành giả, thực do Tổ-tông tích đức lũy nhân chi sở trí dã! Trẫm niệm chi phất dĩ, nãi bút vu thư, mục viết « Lam-sơn thực lục », sở dĩ trọng kỳ bản thủy chi nghĩa. Diệc dĩ tự Trẫm gian-nan chi nghiệp, dĩ thùy thị Tử-tôn vân.
Thì
Thuận-thiên tứ niên, trọng. Đông-nguyệt, cốc nhật.
Lam-sơn động-chủ, tự.
DỊCH NGHĨA
Trẫm nghĩ: Vật gốc từ Trời, người gốc từ Tổ. Ví như cây và nước, tất có gốc, nguồn. Bởi vậy, từ xưa các dòng Đế-vương nổi lên, như nhà Thương, bắt đầu từ Hữu Nhung; nhà Chu, bắt đầu từ Hữu Thai... Vì rằng: gốc thịnh thì là tốt, nguồn sâu thì dòng dài. Nếu không phải nhờ ở nhân-ân bồi-đắp được giày-dặn, phúc-đức chung-đúc được lớn-lao của các Đời-Trước, thì đâu có được như thế?
Trẫm gặp đời nhiều hoạn-nạn, mở nước, dựng nền, càng thấy khó-khăn! May mà Trời cho, Dân theo, gây nên được công-nghiệp, ấy thực là nhờ ở các bậc Tổ-tông tích-lũy mãi nhân-đức, mà đi tới cả! Trẫm nghĩ về chuyện đó mãi bèn chép vào sách, gọi là « Lam-sơn thực lục » (Sách ghi chuyện thực núi Lam » cốt là để trọng nghĩa đầu gốc. Và cũng để kể rõ sự-nghiệp gian-nan của Trẫm, truyền-bảo lại cho con-cháu vậy.
Khi ấy là:
Ngày tốt, tháng giữa Đông, năm thứ-tư hiệu Thuận-thiên.
Chúa động Lam-sơn đề tựa.