Luân lý giáo khoa thư - Lớp Sơ đẳng/II/15
5. — Tỉnh. — Các quan. — Chức-vụ của các quan.
Tỉnh là một hạt cai-trị có nhiều tổng. Tỉnh chia ra từng quận, mỗi quận có hai hay nhiều tổng, có quan đốc-phủ-sứ, phủ hay huyện đứng đầu, và các viên thư-ký giúp việc. Những quan chức ấy cũng có khi làm việc ở các tòa tham-biện. Như vậy thì các quan đốc-phủ-sứ, phủ, huyện và các viên thư-ký cũng như các quan đại-lý Pháp và các quí quan khác trong ngạch cai-trị, làm môi-giới cho quan đầu tỉnh và cai phó tổng cùng hương-chức, lại có quyền kiểm-soát cai phó tổng và hương-chức và trực-tiếp luôn với dân-gian.
Các quan chức ấy cùng với cai phó tổng và hương-chức phải đề-phòng trong quận cho được yên ổn, kiểm-soát những công việc của các hương-hội, việc chi thu của các xã, việc thu thuế và việc phu-phen tạp-dịch. Cứ mỗi năm mấy kỳ lại khám các sổ đinh, sổ điền và sổ địa-bộ, và kiểm-soát sổ sinh-tử-giá-thú, lại trông nom[1] việc phạt ở các làng cho khỏi nhũng-lạm, khám xét các trường học hàng tổng, hàng xã, đi tra xét về những việc chính-trị hay việc tư-pháp. Về việc tư-pháp thì các quan chức ấy thuộc quyền và tuân lệnh các quan tòa án. Khi có sẩy ra việc án-mạng hay các việc gian-phi đạo-tặc, thì phải cùng với hương-chức mà tróc-nã kẻ có tội, rồi phải báo cho quan đầu tỉnh và quan tòa án biết.
Khi sở thương-chính có phái người đi khám xét việc gì ở trong hạt, thì phải giúp đỡ người ta làm cho được việc.
Toát yếu. — Các tỉnh ở trong Nam-kỳ, thì chia ra từng quận, mỗi quận có mấy tổng và có quan đốc-phủ-sứ hoặc phủ hay huyện đứng đầu. Những quan chức ấy cũng có quyền cai-trị như các quan đại-lý Pháp và các quí quan trong ngạch cai-trị. Những quan chức ấy làm môi-giới cho các quan đầu tỉnh và cai phó tổng cùng hương-chức, đề-phòng cho trong quận được yên ổn, kiểm-soát các hương-hội cùng các sổ chi thu và làm việc tư-pháp cảnh-sát.
Câu hỏi. — Ở Nam-kỳ thì có những quan chức nào làm việc? — Chức-vụ những quan chức ấy có những gì?
- ▲ coi-sóc