Nam ngạn chích cẩm/Mục 8 chữ
MỤC 8 CHỮ
Gần mực thì đen, gần đèn thì sáng,
Ở bầu thì tròn, ở ống thì dài.
Gửi nhời thì nói, gửi gói thì mở,
Chẳng ăn cũng thiệt, chẳng chơi cũng hoài,
Ăn trộm có tang, chơi ngang có tích,
Làm quan có mả, kẻ cả có dòng.
Khéo ăn thì no, khéo co thì ấm,
Đường đi hay tối, nói dối hay cùng.
Được bạc thì sang, được vàng thì độc,
Của vua có thần, của dân có ma.
Đi nói dối cha, về nói dối chú,
Khôn dâu là trẻ, khoẻ đâu là già.
Xấu hay làm tốt, dốt hay nói chữ,
Khôn chẳng qua nhẽ, khoẻ chẳng qua nhời.
Có con tội sống, không con tội chết,
Nhiều tiền đong đầy, ít tiền đong vơi.
Tội vịt chửa qua, tội gà đã đến,
Ma nhà chưa tỏ, ma ngõ đã thông.
Một nghề thì kín, chín nghề thì hở,
Một lần sợ tốn, bốn lần chẳng xong.
Ngủ ngày quen mắt, ăn vặt quen miệng,
Nhà giầu tham việc, thất nghiệp tham ăn.
Lấy vợ kén tông, lấy chồng kén giống,
Làm giầu có số, ăn cỗ có phần.
Của đồng làm ra, của nhà làm nên,
Làm ruộng thì ra, làm nhà thì tốn.
Tối đâu là nhà, ngã đâu là giường,
Đi cho đến nơi, về cho đến chốn.
Thuận vợ thuận chồng bể đông cũng cạn,
Không cha không mẹ như đàn đứt dây.
Năm quan mua người, mười quan mua nết,
Một ngày nên nghĩa, một chữ nên thày.
Đời cha ăn mặn, đời con khát nước,
Thợ sơn bôi-bác, thợ bạc lọc-lừa,
Say thóc có sàng, việc làng có mõ.
Ăn mướp bỏ sơ, ăn cá bỏ lờ,
Ở yên chẳng lành, đọc canh phải tội,
Làm ơn nên oán, làm bạn thiệt mình.
Ông có cái giò, bà thò chai rượu,
Trẻ được manh áo, già được bát canh.
Của người bồ tát, của mình lạt buộc,
Trước mặt ông sứ, vắng mặt thằng ngô.
Đi giác sắm hầu, đi câu sắm giỏ,
Thợ may ăn giẻ, thợ vẽ ăn hồ.
Yêu nhau nên tốt, ghét nhau nên xấu,
Ăn chẳng nên đọi, nói chẳng nên nhời.
Ăn kỹ no lâu, cầy sâu tốt lúa,
Miếng ngon nhớ lâu, nhời đau nhớ đời.
Sống mặc áo rách, chết chôn áo lành,
Dại làm cột con, khôn làm cột cái.
Ruốc ông cũng thối, ruốc bà chẳng thơm,
Bên cha cũng kính, bên mẹ cũng vái.
Canh một chửa nằm, canh năm đã dậy,
Mồng ba ăn dốn, mồng bốn ngồi không.
Có mồm thì cắp, có nắp thì đậy,
Lấy nong mà đè, lấy đấu mà đong.
Chiều chồng lấy con, chiều người lấy việc,
Có trí làm quan, có gan làm giầu.
Cơn ông chưa qua, cơn bà đã đến,
Võng anh đi trước, võng nàng theo sau.
Ruộng cao giồng mầu, ruộng sâu cấy chiêm,
Thuyền nan chở đá, thuyền lá chở sắt.
No ba ngày tết, đói ba tháng hè,
Khó hai bàn tay, giầu hai con mắt.
Của anh anh mang, của nàng nàng sách,
Con vua vua dấu, con chúa chúa yêu.
Thân trâu trâu lo, thân bò bò liệu,
Đời cua cua máy, đời cáy cáy đào.
Chỉ sông sông cạn, chỉ núi núi tan,
Đặt lửa lửa đỏ, đặt cỏ cỏ cháy.
Bè ngổ đi trước, bè rừa đi sau,
Bụng trâu làm sao, bụng bò làm vậy.
Hòn đất ném đi, hòn chì ném lại,
Cái vung vỡ mảnh, cái bát vỡ tan.
Tháng năm năm việc, tháng mười mười việc,
Sây da ba quan, chảy máu sáu quan.
Bảo thịt ừ thịt, bảo sôi ừ sôi,
Có rau ăn rau, có cháo ăn cháo.
Hai tai một đầu, hai râu một cầm,
Một ngựa hai yên, một chĩnh hai gáo.
Con rô cũng tiếc, con diếc cũng muốn,
Cái tép cũng nhẩy, cái cua cũng bò.
Bống có gan bống, bớp có gan bớp,
Trâu chết mặc trâu, bò chết mặc bò.
Hàng cót bằng nan, hàng rào bằng luỹ,
Cá mè một lứa, cá đuối tầy đầu.
Trong nhà chửa tỏ, ngoài ngõ đã biết,
Anh em khinh trước, làng nước dể sau.
Sâu muống thì đen, sâu dền thì trắng,
Bọ người thì nhắm, bọ mắm thì chê.
Có đầu có đuôi, nuôi lâu cũng nhớn,
Được ăn được nói, được gói đem về.
Sao mau thì mưa, sao thưa thì nắng,
Giăng quầng thì cạn, giăng tán thì mưa.
Tạm vợ vợ già, tạm nhà nhà nát,
Mắt anh anh liếc, mắt nàng nàng đưa.
Làm thày nuôi vợ, làm thợ nuôi miệng,
Sẩy cha còn chú, sẩy mẹ bú dì.
Làm phúc làm duyên bán thân bất toại,
Không ăn không ngủ là tiền vất đi.
Người sống của còn, người chết của hết,
Ngoảnh đi con dại, ngoảnh lại con khôn.
Mài mực ru con, mài son đánh giặc,
Đi chợ ăn quà, về nhà đánh con.
Quan tám cũng ừ, quan tư cũng gật,
Tháng tám trông ra, tháng ba trông vào.
Tháng chín mưa rươi, tháng mười mưa mạ,
Mùa hè cá sông, mùa đông cá ao.
Thứ nhất thả cá, thứ nhì gá bạc,
Tháng riêng mua gỗ, tháng hai làm nhà.
Cóc có gan cóc, kiến có gan kiến,
Trẻ vui đạo trẻ, già vui đạo già.
Con gái tháng hai, con giai tháng tám,
Đầu đàn quan mốt, đầu dốt quan hai.
Ăn cháo đòi-ói, ăn rau xanh ruột,
Đi học thày đánh, đi gánh đau vai.
Chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng,
Người sống về cơm, cá sống về nước.
Bắt mạch người trong, bong ra người ngoài,
Phải tội cửa sau, luồn vào cửa trước.
Hàng bấc thì qua, hàng quà thì nhớ,
Quả chín thì ngắt, quả xanh thì đừng.
Mùa hè nuôi con, mùa đông ấp trứng,
Tháng ba đau máu, tháng sáu đau lưng.
Chú tiểu mười ba, ông sư mười bốn,
Ông thày ăn một, bà cốt ăn hai.
Người chẳng ra người, ngợm chẳng ra ngợm,
Ai hay mặc ai, ai dở mặc ai.
Học ăn, học nói, học gói, học mở,
Có cấy có trông, có giồng có ăn.
Đầu bằng con ruồi, đuôi bằng cái đĩa,
Gạo để bồ-đài, muối để bàn-chân.
Lúa tốt về phân, người tốt về lụa,
Sơn ăn dường mặt, ma bắt dường người.
Mèo uống nước bể chẳng bao giờ cạn,
Ếch ngồi đáy giếng biết đâu là giời.
Ba bị chín quai mười hai con mắt,
Nhất quỉ nhì ma thứ ba học-trò.
Tiền hết gạo không, khôn-ngoan rùa mốc,
Văn dốt vũ rát, tài-cán cóc khô.
Có hoa mừng hoa, có nụ mừng nụ,
Có thóc cúng thóc, có tiền cúng tiền.
Chúng khẩu đồng từ ông sư cũng chết,
Ăn giầu có tốt bà cốt lên tiên.
Chửa đui chửa què đã khoe rằng tốt,
Có ăn có chọi mới gọi là trâu.
Nói gần nói xa chẳng qua nói thật,
Có đi có lại mới toại lòng nhau.
Chồng tới vợ lui, chồng hoà vợ thuận,
Vợ cái con cột, vợ lẽ con thêm.
Ơn vua giấy vàng, ơn làng giấy trắng,
Của làm ăn no, của cho ăn thèm.
Nắm tay đến tối, duỗi tay đến sáng,
Đen đầu thì bỏ, đỏ đầu thì nuôi.
Thóc đâu no gà, cơm đâu no chó,
Đạn đâu bắn sẻ, gươm đâu chém ruồi.
Thịt nạc dao phay, xương-xẩu rìu búa,
Vụng dại chầy cối, khôn khéo vá may.
Rắn già rắn lột, người già người chột,
Sư nói sư phải, vãi nói vãi hay.
Cái ách giữa đàng đâm quàng vào cổ,
Nốt ruồi ở cổ có lỗ tiền chôn.
Chưa học làm xã, đã học ăn bớt,
Có gan ăn cướp, có gan chịu đòn.
Muốn con hay chữ thì yêu lấy thầy,
Chưa đỗ ông nghè đã đe hàng tổng.
Đã hai thứ tóc còn tính trẻ con,
Chưa vỡ bụng cứt đã đòi bay bổng.
Trâu chết để da, người chết để tiếng,
Chuông kêu thử tiếng, người khôn thử nhời.
Không cơm không gạo mạnh bạo xó bếp,
Nhiều tiền nhiều bạc là tiên trên đời.
Sanh chẳng có lỗ cá đi đằng nào,
Máu chảy đến đâu ruồi bâu đến đấy.
Bán anh em xa, mua láng-diềng gần,
Gập thì-buổi nào, theo kim-cương ấy.
Một câu nói ngay, làm chay cả tháng.
Một đời làm hại, bại-hoại ba đời.
Lấp sông lấp giếng ai lấp được miệng.
Đo sông đo bể dễ đo lòng người.
Bà tiền, bà thóc, bà cóc gì ai,
Ông giẳng, ông giăng, ông giằng búi tóc.
Đầu năm sương-muối, cuối năm gió-nồm,
Tháng riêng rét đài, tháng hai rét lộc.
Đánh giặc họ Hàn, làm quan họ Đặng,
Sứ Thanh cậy thế, sứ Nghệ cậy thần.
Hội Thầy, giã La, bơi Đăm, rước Giá,
Dưa La, cà Láng, cải Báng, tương Bần.
Bà dâu, bà gia bà ra kẻ chợ,
Ông Lảng ông Lang ông ra đầu làng.
Bới tóc củ hành, lền anh thiên-hạ.
Vắt chân chữ ngũ, đánh củ khoai-lang.
Tháng mười sấm rạp, tháng chạp sấm động,
Mười rằm giăng náu, mười sáu giăng treo.
Cha mẹ sinh con, giời đất sinh tính,
Vua quan cũng trọng, đức-bà cũng yêu.
Tin bợm mất bò, tin bạn mất vợ,
Mua trâu xem vó, lấy vợ xem nòi.
Uống rượu ngồi dai, dái mài xuống đất,
Ăn no ngủ kĩ, tỹ chổng lên giời.
Chẳng được no lòng, cũng được mát ruột,
Có công mài sắt, có ngày nên kim.
Đỏ như hoa vông, đông như miếng tiết,
Người đáng đồng sứt, cứt đáng chầy-lìm,
Bốn chín chửa qua, năm ba đã đến,
Chín tháng cũng đợi, một năm cũng chờ.
Một con ngựa đau, cả tầu chê cỏ,
Một người làm nên, cả họ được nhờ.
Ăn cơm với mắm thì ngắm về sau,
Uống rượu không say, như vay chẳng giả.
Năm con năm nhớ, mười vợ mười thương,
Nhất tội nhất xá, vạn tội vạn xá.
Sinh vô gia cư, tử vô địa táng,
Hoạ vô đan chí, phúc bất trùng lai.
Tích thiện phùng thiện, tích ác phùng ác,
Cầu lộc đắc lộc, cầu tài đắc tài.
Tích cốc phòng cơ, tích y phòng hàn,
Nhập giang tuỳ khúc, nhập gia tuỳ tục.
Đại phú do thiên, tiểu phú do cần,
Tri chỉ bất đãi, tri túc bất nhục.
Trăm cái đấm không bằng một cái đạp,
Một cái nóc chở được nghìn cái rui.
Năm ngón tay có ngón dài ngón ngắn,
Trăm hột cơm có hột vãi hột rơi.
Đĩ có tông chẳng ai giồng nên đĩ,
Ăn cho sống không phải sống mà ăn.
Bụt trên toà gà nào dám mổ mắt,
Phấn giồi mặt ai nỡ giồi gót chân.
Tràng ba-mươi, khoát không được một tấc,
Kiếm ba năm thiêu không đủ một giờ.
Của thế-gian đãi người ngoan thiên-hạ,
Báng thằng trọc chẳng nể lòng ông sư.