Phật giáo triết học/III-I-a-4

by Phan Văn Hùm

4. Pháp giới duyên khởi. — Chân như duyên khởi luận bảo rằng có vô minh là căn bổn của hiện tượng.

Pháp giới duyên khởi luận cho rằng vũ trụ là một cuộc đai hoạt động của hiện tượng tự thân. Hoạt động từ vô thỉ đến vô chung, nối tiếp mãi như những đợt sóng. Nhân có hoạt động mới có sanh diệt chuyển biến. Nếu không hoạt động thì không chuyển biến, tức là không có vạn tượng, không có vũ trụ.

Pháp giới duyên khởi luận, có lẽ sánh với triết học Âu Châu, giống với thuyết chủ trương rằng nguyên thỉ có hoạt động (au commencement c'était l'action)^[1]

Biết thuận theo cái lẽ hoạt động là thánh. Kẻ phàm phu không rõ cái lẽ ấy, nên ghét sanh diệt, ép vật vô thường làm vật hữu thường.

1. ▲ Thiên chúa giáo, là phái hữu thần luận, bảo rằng: au commencement c'était le Verbe.