Sở Bá Vương mộ

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Sở Bá Vương mộ - 楚霸王墓
của Nguyễn Du

Sở Bá Vương: tức Hạng Tịch 項籍 (232-202) tự 羽 người đất Hạ Tương 下相 (nay thuộc tỉnh Giang Tô 江蘇). Xuất thân từ gia đình quý tộc, đời đời làm tướng nước Sở. Theo chú là Hạng Lương 項梁 khởi binh ở Ngô Trung 吳中, đánh phía bắc đến vùng sông Hoài, sông Hoàng Hà, đại phá quân Tần. Tự lập làm Tây Sở Bá Vương 西楚霸王 cùng Lưu Bang 劉邦 tranh đoạt thiên hạ. Cuối cùng bị thua ở Cai Hạ 垓下, chạy đến Ô Giang 烏江 và tự vẫn ở đây.

I[sửa]

Nguyên văn chữ Hán Phiên âm Hán Việt Dịch nghĩa

拔山扛鼎奈天何
夙恨悠悠寄淺沙
霸上已成天子氣
帳中空聽美人歌
眼前片石英雄在
事後群儒口舌多
欲覓長陵一坏土
赤眉亂後遍蓬麻

Bạt sơn[1] giang đỉnh[2] nại thiên hà
Túc hận du du kí thiển sa
Bá Thượng[3] dĩ thành thiên tử khí
Trướng trung không thính mỹ nhân[4] ca
Nhãn tiền phiến thạch anh hùng tại
Sự hậu quần nho khẩu thiệt đa
Dục mịch Trường Lăng[5] nhất phôi thổ
Xích my[6] loạn hậu biến bồng ma

Có sức dời núi nhấc vạc nhưng làm gì được mệnh trời
Mối hận cũ dằng dặc gửi dưới cát mỏng
Đất Bá Thượng đã hiện ra khí thiên tử
Trong màn luống nghe tiếng hát của người đẹp
Trước mắt, phiến đá còn để dấu anh hùng
Sau việc, đám nhà nho miệng lưỡi lắm điều
Muốn tìm một mảnh đất ở Trường Lăng
Nhưng sau loạn Xích my, gai góc mọc đầy

II[sửa]

Nguyên văn chữ Hán Phiên âm Hán Việt Dịch nghĩa

路旁片石獨崢嶸
不是烏江是魯城
及識敗亡非戰罪
空勞智力與天爭
古今無那英雄淚
風雨猶聞叱吒聲
寂寂二時無埽祭
春來虞草自叢生

Lộ bàng phiến thạch độc tranh vanh
Bất thị Ô Giang[7] thị Lỗ Thành[8]
Cập thức bại vong phi chiến tội[9]
Không lao trí lực dữ thiên tranh
Cổ kim vô nả anh hùng lệ
Phong vũ do văn sất trá thanh[10]
Tịch tịch nhị thì vô tảo tế
Xuân lai Ngu thảo[11] tự tùng sinh

Bên đường tấm đá đứng một mình cao ngất
Không phải ở Ô Giang (nơi Hạng Vũ đâm cổ) mà ở thành nước Lỗ (nơi Hạng Vũ được tống táng)
Mới hay đánh thua không phải vì dùng binh vụng
Đem trí lực đọ với mệnh trời chỉ uổng công
Xưa nay bao anh hùng đã rớt nước mắt
Trong mưa gió còn nghe tiếng thét gào
Vắng lặng hai mùa không người quét dọn cúng tế
Mùa xuân đến, cỏ Ngu mỹ nhân lại mọc rậm rạp xanh tươi

   




Chú thích

  1. Trong bài Cai Hạ ca 垓下歌 của Hạng Vũ:
    Lực bạt sơn hề, khí cái thế,
    Thời bất lợi hề, truy bất thệ,
    Truy bất thệ hề, khả nại hà,
    Ngu hề! Ngu hề! Nại nhược hà?
    力拔山兮氣蓋世,
    時不利兮騅不逝。
    騅不逝兮可奈何,
    虞兮虞兮奈若何。
  2. Nhấc cái vạc. Ở trước miếu vua Hạ Vũ có cái vạc to, chỉ mình Hạng Vũ nhấc nổi
  3. Ở phía đông huyện Tràng An, thuộc tỉnh Thiểm Tây 陝西. Lưu Bang 劉邦 đóng quân ở đó. Người ta thấy mây toàn hình long, hổ hiện đủ ngũ sắc. Phạm Tăng bảo cùng Hạng Vũ 項羽 rằng đó là điềm báo Lưu Bang sẽ được thiên hạ (Thiên tử khí)
  4. Chỉ Ngu mỹ nhân 虞美人 tên thật của nàng là Ngu Diệu Dặc (虞妙弋) vợ yêu của Hạng Vũ. Hạng Vũ hát đi hát lại bài Cai Hạ ca. Ngu mỹ nhân hát theo. Nước mắt Hạng Vương giàn giụa. Người chung quanh đều khóc, không một ai nhìn lên
  5. Mộ của Hán Cao Tổ 漢高祖, nay thuộc huyện Trường Lăng 長陵, tỉnh Thiểm Tây 陝西
  6. Lông mày đỏ. Trong cuộc nổi dậy cuối đời Tây Hán 西漢, để phân biệt với quân Vương Mãng 王莽, loạn quân đều tô đỏ lông mày
  7. Sông phát nguyên từ Quý Châu 貴州 chảy qua phía đông bắc Hòa huyện. Hạng Vương tự đâm cổ ở đây
  8. Hạng Vương chết rồi, cả đất Sở đầu hàng Hán, duy có đất Lỗ 魯 là không chịu hạ khí giới. Hán tính đem quân làm cỏ dân Lỗ, nhưng nghĩ rằng họ trọng lễ nghĩa nên mới quyết sống chết với chúa. Hán bèn bêu đầu Hạng Vương. Bấy giờ nước Lỗ mới chịu hàng. Hạng Vũ 項羽 được tống táng theo nghi lễ dành cho một Lỗ công, chôn ở Cốc Thành
  9. Nhắc lời Hạng Vũ 項羽 cho rằng mình thua không phải vì không biết dụng binh mà vì không gặp thời
  10. Hạng Vũ 項羽 cầm quân thường la hét
  11. Tức Ngu mỹ nhân thảo 虞美人草 . Khi Hạng Vũ tự tử, Ngu Cơ chết theo Hạng Vũ. Cỏ mọc trên mộ nàng, người ta gọi là cỏ Ngu mỹ nhân