Sử ký Tư Mã Thiên/X-1

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Sử ký của Tư Mã Thiên, do Nhượng Tống dịch
X. — Lời tán về bản-kỷ Hạng Võ

X. — LỜI TÁN VỀ BẢN-KỶ HẠNG VÕ.

Tôi nghe Chu-sinh nói rằng:

— Mắt vua Thuấn xưa chồng con ngươi...

Lại nghe Hạng-Võ cũng chồng con ngươi. Võ có lẽ là dòng-dõi Thuấn chăng, lúc lên sao dữ tợn vậy? Kể Tần bỏ hỏng chính-trị, Trần-Thiệp gây nạn đầu-tiên. Các hào-kiệt nổi như ong, tranh dành lẫn nhau, không thể đếm xiết. Vậy mà Võ không phải có tấc, thước thế lực, đứng lên ở giữa đám đồng-ruộng, ba năm liền đem năm Chư hầu vào giệt Tần; chia xẻ thiên-hạ mà phong các Vương, Hầu, chính-lệnh tự Võ ra, gọi là Bá-Vương. Ngôi cao tuy không được trọn vẹn, từ cận-cổ đến giờ cũng chưa từng có ai thế! Kịp khi Võ bỏ Quan-trung, nhớ đất Sở, đuổi Nghĩa-đế mà tự lập mình lên, còn oán các Vương, Hầu phản mình, khó lắm! Tự khoe công-cán; đua những khóe khôn riêng mà không bắt chước đời xưa, cho Công-nghiệp bá, vương là có thể lấy sức khỏe đánh rẹp mà gây được... Kinh-doanh thiên-hạ trong năm năm, rút lại đến mất nước! Thân chết ở Đông-Thành, còn không biết tỉnh ngộ mà tự trách mình, thế đã là quá! Lại còn bảo: « Trời hại ta chứ không phải tội ở phép dụng-binh! » Há chẳng nhầm lắm sao?...