HỒI THỨ HAI
Năm 1858, là đời vua Tự-đức năm thứ 10, nước Pha-lang-sa cùng nước Y-pha-nho, đem tầu đến cửa Tourane, đưa thơ xin ta ba việc:
Việc thứ nhất là xin giảng giáo,
Việc thứ hai là xin thông thương.
Việc thứ ba là xin làm phố ở núi Trà-sơn.
Ngài giao ba việc ấy cho các quan đình-thần hội nghị, thời ai ai cũng đều xin đánh. Ngài mới sai ông Nguyễn tri-Phương vào làm Tổng-thống, đóng quân ở tỉnh Quảng-nam.
Năm 1860, là năm vua Tự-đức thứ 12, nước Pha-lang-sa lại bỏ cửa Tourane mà kéo vào cửa Cần-giờ, đánh phá thành Gia-định ngay. Rồi lại đứa thơ xin đất, từ bến Thành cho đến đồn Cây-mai, để mà lập phố thương mại. Nhưng mà ta cũng không cho, lại sai ông Nguyễn-tri-Phương kéo quân vào Gia-định.
Lúc ấy nước Pha-lang-sa còn đương mắc việc đánh nước Tầu, chỉ lưu ít nhiều tầu bè binh lính ở tại Gia-định mà thôi.
Năm 1862, là năm vua Tự-đức thứ 14, việc nước Tầu đã yên rồi, thì nước Pha-lang-sa và nước Y-pha-nho mới kéo quân giở lại, đánh một trận ở Đại-đồn, quân ta phải thua. Vì cớ ấy ta phải xin hòa, mà xin cắt đất ba tỉnh, giao cho nước Pha-lang-sa, để mà đền tiền tổn phí. Nước Pha-lang-sa thì chịu nhận đất, mà giả tiền lại cho nước Y-pha-nho.
Năm 1863, là năm vua Tự-đức thứ 15, Ngài sai ông Phan-thanh-Giản, sang nước Pha-lang-sa ký lời hòa-ước. Lúc ấy tỉnh Gia-định, tỉnh Biên-hòa, tỉnh Định-tường, là ba tỉnh ngoài, đã giao cho nước Pha-lang-sa. Còn tỉnh Vĩnh-long, tỉnh Yên-giang, tỉnh Hà-tiên là ba tỉnh trong, còn về phần nước ta cai trị.
