XXII. — Tấn tuồng đời
Cuộc đời, người đời như một tấn tuồng, con há và người đi xem. Một phần đóng vai chính, một phần đóng vai phụ, một phần đóng vai nhọ, phần đóng vai người xem, vai xem thì tùy theo tích hát hay dở, mà số người có thay đổi nhiều ít, vai xem thì không dự vào kịch, vì không biết hát, không biết đờn, không thạo, nên ngồi dứơi đóng vai xem, vai xem cung nhiều vai, thực những vai biết xem thì ít qua, còn thì dặt những vai ở nhà buồn dấm-dẳn mà đi xem, định thết anh em mà đi xem, định mời tình-nhân mà đi xem, ăn chơi thơ-thẩn mà đi xem, chiều-quí vợ con mà cho đi xem, định điểu-thử, khoe-khoang quần áo mà đi xem, nhưng dù vai nào, cũng là vào trong dạp hát cả. Vì nếu kẻ hát mà không người xem thì vô-vị, mà người xem không kẻ hát thì vô-lý, vậy trong dạp hát, phải có người xem và người diễn kịch, kịch là tạp kịch, nào kịch, bi kịch, thảm kịch, hát hịch, khiến người xem, khi khóc, khi cười, khi căm, khi sụt-sịt, khi cười tủm, khi sầm mặt, khi tức dận. Vậy người soạn kịch là ai, mà khéo thế, mà tài thế? chẳng phải là ông Tạo-Hóa chăng? Ông Tạo đứng trong khe phòng mà bảo các con hát diễn, nhắc các con hát, bảo các cu-li dọn phòng bầy cảnh. Trong khi diễn, ông Tạo nấp khe phòng dòm thấy quang-cảnh người xem, kẻ trên gác, người từng dưới, lúc vỗ tay, lúc cười, lúc nín phăng-phắc, trong lòng
