Trang:Nam Hai di nhan liet truyen.pdf/80

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 80 —

mình; bởi thế người con đỗ đầu, mà người học-trò thì đỗ thứ hai. Vua được cuộc mà chúa thì thua. Chúa Trịnh xưa nay vẫn biết sức người học-trò hơn mà mình bị thua cuộc, lấy làm tức lắm. Rồi dần dà vỡ cái mưu gian, chúa Trịnh nổi giận, cách chức Quí-Đôn và cách cả khoa-mục của hai người.

Quí-Đôn phải cách buồn rầu lắm. Được vài năm, quả nhiên nguời Tú-tài Tàu đã đỗ Trạng-nguyên và sang sứ bên nước Nam. Khi sứ vào đến cửa ải, hỏi thăm biết Quí-Đôn phải cách rồi, mới lưu lại ở cửa ải, sai người mang một tấm vóc đề một chữ () và đưa giấy nói rằng:

— « Đố cả nước Nam biết là chữ gì, nếu không ai biết thì không sang sứ nữa. »

Vua và chua hội cả quần-thần lại hỏi, thì không ai biết là chữ gì. Vua, chúa lấy làm lo lắm. Các quan nói với chúa rằng:

— Việc này phải hỏi đến Lê-quí-Đôn mới xong. Xin chúa phục chức cho Lê-quí-Đôn, rồi triệu đến mà hỏi.

Chúa Trịnh bất-đắc-dĩ, phải trả hết lại chức tước của Lệ-quí-Đôn, rồi cho đòi vào triều-đình hỏi chữ ấy.

Lê-quí-Đôn trước còn từ tạ không biết, chúa lại trả khoa-mục cho con và người học-trò. Lê-quí-Đôn mới giải nghĩa chữ ấy và viết bốn chữ: « Phỉ xa bất đông » (匪 車 不 東) vào tấm vóc sai người đưa lên cho sứ Tàu.

Vua và chúa bấy giờ mới nghĩ ra là nó đố mẹo; chữ viết không ra hình chữ xa, mà cũng chẳng ra chữ đông. Mà trong kinh Thi có sẵn câu rằng: « Phỉ xa bất đông ». Đó là đố một câu, nhưng chỉ viết một chữ mà đủ ý cả 4 chữ.

Sứ Tàu thấy nói trúng vào ý mình mới sang sứ, đó là mẹo nó cứu cho Quí-Đôn đấy.

Tính ông Quí-Đôn trung tín thành thực, làm quan được bổng lộc, thường chia cho những họ hàng thân thích. Dựng vợ gả chồng cho người trong họ, trước sau cả thẩy 18 người. Những vợ con anh em bạn nghèo khó, cũng thường tư cấp cho ít nhiều. Mà xử vào trong mình rất tiết kiệm, thường chỉ mặc cái áo vải ăn cơm rau mà thôi. Lại hay xem sách, đã làm đến khanh-tướng, cũng vẫn học đến nửa đêm mới thôi. Xử với người ta thì cực nhũn, không có kiêu ngạo với ai bao giò

Đến khi trí-sĩ, làm một cái nhà gianh, sửa sang vườn cảnh chơi bời, cửa đề hai chữ: « Cấn-trai » để tỏ ý mình. Học-trò nhiều người làm nên đến khanh-tướng.