Hô gọi: « Chi-lặc! Chi-lặc! » Một viên đội đứng dừng lại bảo tôi rằng: « Này anh thử nhìn cái đống tuyết kia, có phải rõ hình hai chân, cái súng, hai cánh tay, cái đầu không? »
« Quan đại-úy đứng đấy nói rằng:
« — Chi-lặc nó bé nhỏ, cái này nhớn quá, người đâu có thế.
« Nói rồi quan đại-úy đi.
« Chúng tôi bới tuyết lên, thì quả là hắn, không sai. »
Nhời nói lắm khi có cái thần-lực lạ. Như một câu « cái này nhớn quá, người đâu có thế », tôi vừa nghe thấy mà tưởng giời đất muốn rung động thổn-thức như tấm lòng người vậy...
Dịch pháp-văn của Georges d’Esparbès
Bình phẩm sách mới
Một tấm lòng, của ông Đoàn-như-Khuê soạn. — In tại nhà in Mạc-đình-Tư năm 1917. Giá bán: 0$25
Ta đã có dịp bàn về thơ-văn ông Tản-Đà mà chào mừng ông là một nhà làm văn có biệt-tài.[1] Nay hẵng hoan-nghênh riêng ông Hải-nam mà cám ơn ông cho ta cái quà rất quí báu, vì còn quà gì quí bằng « một tấm lòng » người! Người đời ai tặng nhau vật gì thường hay gửi chút lòng thành theo sau. Nay ông cho ta cả « tấm lòng » của ông thì há chẳng nên vui lòng mà đón tiếp rư? Huống tấm lòng ông lại có lắm vẻ vui sầu, lắm mối cảm-động, khiến cho lòng ta cũng đồng thanh mà đồng điệu, cùng khóc cùng cười, cùng than-vãn mà cùng mỉa-mai!
Ông Đoàn-như-Khuê là người đa-sầu mà là người đa-cảm, bởi đa-cảm nên đa-sầu. Người ta đã không phải là giống mộc-thạch, thì đối với cảnh-vật, đối với sự đời, thường có cảm, kẻ ít người nhiều, xưa nay ai là người chẳng có? Nhưng cái đặc-sắc của « tấm lòng » kẻ thi-nhân là biết cảm sâu hơn người thường, bởi thế mà cảm dễ sinh ra sầu. Đã mang cái sầu ở trong lòng, thì không còn gì khiến cho vui được nữa, tưởng mình đứng trong trần-thế như cái cù-lao trong « bể thảm », bể bát-ngát mà mênh-mông, vô-cùng mà vô-tận,
Bể bao nhiêu nước, bao nhiêu thảm,
Lấp chẳng đầy cho, tát chẳng vơi!
Bởi thế mà gây nên những nhời thiết-tha ai-oán, than cái thân-phận con người trong cõi phù-sinh:
Mới lọt lòng ra đã khóc rồi,
Kiếp trần ngán lắm chị em ôi!
Một lần mình khóc lần người khóc,
Sống thác đôi lần giọt lệ rơi!
- ▲ Bài bình-phẩm sách « Khối-tình con » của ông Hiếu in trong báo Đông-dương tạp-chí, số 120-121.
