Trang:Nho giao 2.pdf/171

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.

171
NHO-GIÁO


cho nên nói rằng: « Tài, tính, trí, năng, quân-tử tiểu-nhân nhất giã. Hiếu vinh, ố nhục, hiếu lợi, ố hại, thị quân-tử tiểu-nhân chi sở đồng giã, nhược kỳ sở dĩ cầu chi chi đạo tắc dị hỹ 材,性,知,能,君 子 小 人 一 也.好 榮,惡 辱,好 利,惡 害,是 君 子 小 人 之 所 同 也,若 其 所 以 求 之 之 道 則 異 矣: Cái bản-năng, cái tính, cái khôn, cái giỏi, thì quân-tử tiểu-nhân cùng là một cả. Muốn cái vinh, ghét cái nhục, muốn cái lợi, ghét cái hại, ấy là quân-tử và tiểu-nhân giống như nhau cả, chỉ khác có cái lối theo cầu những điều đó mà thôi ». Ông lại giải rõ cái lối khác nhau là thế nào: « Kẻ tiểu-nhân hay làm những điều không thật mà muốn người ta tin mình, hay làm những điều gian-trá mà muốn người ta thân mình, làm những việc cầm-thú mà muốn người ta cho mình là phải, nghĩ thì khó biết, làm thì khó yên, giữ thì khó vững, thành-đạt thì ắt không được cái mình muốn mà ắt gặp cái mình ghét. Người qnân-tử có tin rồi mới muốn người ta tin mình; ngay thẳng rồi mới muốn người ta thân mình; sửa cái trung-chính, trị sự biện-biệt, rồi mới muốn người ta cho mình là phải; nghĩ thì dễ biết, làm thì dễ yên, giữ thì dễ vững, thành-đạt ắt được cái mình muốn, không gặp cái mình ghét, vậy nên cùng thì không ai ẩn-tế được, thông thì rất sáng rõ, thân chết mà cái