đủ chỗ. Hiện nay những nhà Nho già, nhiều người còn thuộc, tiếc rằng vì lẽ riêng không thể dịch cả vào đây.
Trong khi còn sống, Hoàng-diệu là bực công-minh, rất được lòng dân, nhất là dân trong thành phố Hà-nội. Vì vậy, nghe tin ông ấy tự-tận, khắp cả trong phố ai cũng thương tiếc ngậm-ngùi. Bấy giờ mấy người can-đảm và có nghĩa-khí mới đứng đầu cho một bọn năm, sáu chục người, kéo vào trong thành xin quan Tổng-đốc mới và Đại-tá Henri-Rivière cho đem thi-thể quan Tổng-đốc cũ ra ngoài an-táng.
Tôn-thất-bá không muốn để cho danh-giá Hoàng-diệu tăng lên, cũng định không nghe lời dân. Nhưng Đại-tá Henri-Rivière vừa phục cái khí-tiết của Hoàng-diệu, vừa muốn mua chuộc lòng dân, thấy dân xin phép thì nhận lời luôn. Tôn-thất-bá cũng phải cắn răng mà nín!
Sau khi được phép mai-táng vị trung-thần của Hà-thành, bọn dân thành phố chia ra nhiều toán, kẻ thì sắm-sửa quan-tài và đồ khâm-liệm, đem vào trong nhà hội-đồng, khâm-liệm thi-thể Hoàng-diệu, đặt vào quan tài, rồi lập bàn thờ tại đó; người thì đi khắp từng nhà quyên tiền quyên bạc mua sắm các đồ hàng-tương.
Cái chết oanh-liệt của quan Tổng-đốc Hà-ninh như dục-giã lòng hào-hiệp của dân Hà nội, nghe tin có việc đi quyên, hàng phố thi nhau mà cúng.
Giữa nơi thành-quách tồi-tàn, cỏ-cây đầm vết máu, đám tang vô-chủ bỗng thành một cuộc linh-đình!
Hàng phố bàn nhau, định đưa quan-tài Hoàng-diệu xuống chôn ở dinh Đốc-học.
Trong lúc ấy vẫn chưa ai thấy mấy ông tuần-phủ, bố-chính, Đề-đốc, lĩnh-binh ở đâu.
Sợ nhớ đến sáng ngày mồng 8, khi sắp giao-chiến
