CHÍNH KIẾN THƯ
Năm 1914, sóng chiến-tranh ở châu Âu thình-lình nổi lên, cuồn-cuộn ầm-ầm, không biết kể mấy nghìn muôn trượng. Những nhà bàn về lịch-sử chiến-tranh, ai nấy điều hoa mắt líu lưỡi, lấy làm một cuộc chiến-tranh rất lớn tự khi tạo thiên lập địa đến giờ, nhưng biết đâu rằng chưa tất đã phải. Cái sóng chiến-tranh, lớp này dẹp đi, tất lại có lớp khác nổi dậy, mà lớp sóng rất lớn về cuộc thứ hai này sắp lộn Đại-tây-dương, cuốn Địa-trung-hải, tràn Thái-bình-dương vung ngang quét dọc mà nổi lên ở giữa nơi đại-lục châu Á. Cuộc chiến-tranh trước là Âu-châu chọi với Âu-châu, cuộc chiến-tranh sau là Á-châu chọi với Âu-châu. Cái sóng chiến-tranh rất lớn cổ kim chưa thấy, đông tây chưa có kia không phải ở ngày nay, mà chính là ở sau này. Ai đã đủ cái nhỡn-quang xem xét cuộc đời, quyết không cho câu tôi nói đây là lời mê sảng vậy. Tôi nghĩ đến nông nỗi ấy mà tôi chột dạ, tôi rùng mình, tôi ghê cả lông-tóc, tôi chuyển cả thần-kinh, bởi vì lớp sóng chiến-tranh rất lớn về cuộc thứ hai này, cái bóng vang rung-động, cái bọt gợn sô đẩy, tất dấp đến bản thân tôi trước. Bản thân tôi tức là Việt-nam tổ-quốc của tôi đó! Việt-nam tổ-quốc của tôi, há chẳng phải là Ấn-độ chi-na Indochine hiện đang thuộc quyền nước Pháp bảo-hộ đó ru! Ôi lớp sóng chiến-tranh thứ hai này, từ thế-kỷ thứ 19 đến giờ, đã bao lâu âm-thầm vần-vụ, sóng sánh rập-rờn, chỉ chực một ngày kia sẽ nghiêng sông dốc bể, điên-đảo kiền-khôn mà vùng nổi dậy. Cái nơi trận-địa thứ nhất nhóm lên lớp sóng chiến-tranh ấy tất ở đất nước Việt-nam ta. Ấy cái chủ-não của tôi viết bài luận-thuyết này là thế đó. Tại sao lại nói như vậy?
Tại trên châu Á-tế-á này kể chừng vài mươi nước, trải bao phen cơ trời lừa-lọc, có nước mất, có nước diệt, có nước dẫu còn mà không đáng kể, không đủ khinh trọng. Hiện còn lù-lù
