Thông-minh vốn sẵn tư (tính) trời,
Pha nghề thi-họa, đủ mùi ca-ngâm;
Cung thương làu bậc ngũ âm,
Nghề riêng ăn đứt Hồ-cầm một trương;
Khúc nhà tay lựa nên xoang (chương),
Một thiên bạc-mệnh lại càng não nhân!
Phong-lưu rất mực hồng-quần,
Xuân-xanh xấp-xỉ tới tuần cập-kê.
Êm-đềm trướng rủ màn che,
Tường đông ong bướm đi về mặc ai.
GIẢNG NGHĨA. — Đoạn này ở ngay đầu truyện Kiều. Trước khi kể tình-tiết truyện ấy, tác-giả cho ta được biết hai người chủ-động thế nào (présentation des personnages). Thuộc về lối văn tả người (portrait) cốt tả tài sắc hai chị em Thúy-Kiều.
Thoạt-tiên (4 câu trên) nói chung cả hai người, rồi tả riêng từng người: nàng Vân (4 câu trước), nàng Kiều (12 câu sau); sau cùng (4 câu cuối) nói cái phong-thái của hai người.
1. — Đoạn nói chung. — Đọc hai chữ tố-nga cũng đủ biết hai người là đẹp.
Mai cốt-cách, tuyết tinh-thần,
Một người một vẻ mười phân vẹn mười.
Rõ tả ra cái đẹp của hai người: vừa đẹp về hình thức (mai cốt-cách là nói dáng-điệu người đẹp tựa cây mai) vừa đẹp về tinh-thần (tuyết tinh-thần là nói tinh-thần trong như tuyết), hai người đều hoàn-toàn, mà mỗi người lại có một vẻ đặc-sắc riêng.
II. Nói về Thúy-Vân thì trang-trọng, đầy-đặn, nở-nang, đoan-trang, cười như hoa, nói như ngọc, tóc mây da tuyết: thật là một bức tranh đẹp rực-rỡ, nhưng rõ ra đẹp về hình-thức hơn đẹp về tinh-thần, suốt trong đoạn ấy chỉ tả cái sắc mà không nói đến tài. Khuôn trăng là nói hình mặt đầy-đặn như hình mặt trăng tròn, nét ngài là nói nét lông mày nở-nang như con ngài nằm. — Hoa cười ngọc thốt: ý nói cười tươi như hoa, nói hay như ngọc (phun châu, nhả ngọc cũng ý ấy). Mây thua nước tóc, tuyết nhường mầu da: ý nói tóc mượt đến mây cũng không bằng mà da trắng đến tuyết cũng phải kém.
