tinh-thần; quyết không vì hình-thể mà có khi hại đến tinh-thần vậy. Vậy thời biết cái đạo tự-ái trong lúc thường cảnh thuận.—Ông Lê-Quýnh mười tám năm ở Tầu, ngồi tù ở Yên-kinh. Ông Tô-vũ mười chín năm ở Hung-Nô, ăn tuyết cùng lông trên bể Bắc. Những người đàn bà trẻ tuổi mà đứng-hóa, vách lạnh rêu phong, phòng không khói tỏa, đem xuân-xanh bỏ quá một đời. Ấy là bởi hình-thể, tinh-thần không yêu tiếc được cả hai, cho nên bỏ sự yêu tiếc về hình-thể mà tự yêu tiếc lấy tinh-thần vậy. Vậy thời biết cái đạo tự-ái trong khi biến cảnh nghịch. — Trong Nho-hạnh nói rằng: « Tiếc cái chết là để có đợi », cho nên ông Quản-Trọng không chết theo Tử-Củ. Nếu không có cái đợi ở sau nữa thời bỏ hẳn hình-thể mà tự yêu tiếc lấy tinh-thần, cho nên bà Mỵ-Ê deo mình xuống Châu-Giang. Vậy thời biết cái đạo tự-ái trong lúc sinh tử.— Vua Lê ta rồng lặn ở Lam-Sơn, người Minh gọi ra mà không ra. Ông Gia-Cát rồng nằm ở Long-Trung, họ Tào gọi đến mà chẳng đến. Ấy chỉ là không nỡ đem cái thân-hình bẩy thước có chứa cái tinh-thần tuyệt nhớn ấy mà thí hoài bán rẻ cho nhân-gian. Vậy thời biết cái đạo tự-ái trong lúc xuất sử vậy. Ấy các bực người đó, tài đức, cảnh-ngộ, vị-trí, sự-nghiệp đều có khác nhau mà đều đủ làm chứng cho cái nghĩa tự-ái.
Nay thử trái lại mà nghĩ: Đức Khổng nếu ưa được cái giầu sang bất-nghĩa thời sao còn làm nên đứng thánh-nhân mà dạy cho thiên-hạ vạn thế. Ông Lê-Quýnh nếu không theo vua Chiêu-Thống: ông Tô-Vũ nếu cũng như Lý-Lăng, Vệ-Luật; những người đàn-bà hóa nếu tiếc cái tuổi xuân mà đi lấy
