Trang:Tap dien thuyet cua Phan Boi Chau.pdf/22

Văn thư lưu trữ mở Wikisource
Trang này đã được hiệu đính, nhưng cần phải được phê chuẩn.
— 4 —

1• — Người ta xúm nhau ở chung trong một nước nhưng dân trong một nước tức là đồng họ trong một nhà. Tiếng hát ai cũng vui chung, tiếng khóc ai cũng buồn chung. Việc đau đớn thời đau chung, việc sung sướng thời sướng chung. Ở phía tình thời có như thế mới đành, ở phía lý cũng có như thế mới là đáng. Song bởi vì nước ta giao thông còn chưa được mười phần phát đạt. Sông nầy khe nọ vì khèo-khúc mà cách đoạn tấm lòng ta; dặm bắc đường nam, vì xa xuôi mà chia lìa chưn tay ta. Từ xứ nọ tới xứ kia vì cái giới hạng thiên nhiên nên nổi anh em con một nhà không bao giờ ngồi với nhau mà trò chuyện được. Tính tình không thể nào mà thông với nhau, trí thức không thể nào mà đỡ đổi nhau. Thiệt là một cái việc rất đau đớn, bây giờ muốn chữa hết cái đau đớn ấy thời tất phải nhờ cái giấy nhựt-trình; Giấy nhựt-trình kia là cái họng lưỡi cho nhân dân ta vậy. Đọc tờ giấy nhật-trình Bắc-kỳ, tức là ngồi nói chuyện với người đồng bào ở Bắc-kỳ.

Đọc tờ giấy nhật-trình Nam-kỳ tức là ngồi nói chuyện với đồng bào Nam-kỳ. Tính tình có thế mới hay thông nhau, trí thức có thế mới hay đỡ đổi nhau. Liên lạc cái cảm tình cũa người ta, thiệt lấy tờ giấy nhựt-trình làm cái cơ quan rất lớn. Ấy là lời ích thứ nhứt.

Ở trong một nước, hoặc các tỉnh, phủ cho đến các đô thành, phàm những đồ con người ta ngày thường phải dùng đến: nào là đồ ăn, nào là đồ mặc, nào là tài liệu các đồ ở, nhưng vì thổ nghi với khí hậu tùy mọi nơi mà khác nhau, thời cái vật sản với thời giá cũng tùy mọi nơi mà khác nhau. Cũng có giống ở chốn nầy thời quá đắt mà đến chốn kia lại quá rẻ. Cũng có giống ở chốn nầy thời quá nhiều mà chốn kia lại quá ít. Lỗ tai, con mắt người ta đã khốn khổ vì chí ở trong một góc, mà vả lại thơ từ tin tức có thế nào mà luôn luôn thông được nhau. Cho nên cái vật sản với thời giá các địa-phương người ta có thể nào mà ngày nào, chốn nào cũng trực tiếp được mọi sự chơn-thực. Thường thường vì tai nghe mắt thấy nhiều sự mơ