Hoa-Lê nọ vẩn vơ dưới nguyệt, vấn-vương ngán nỗi tài-tình; phù-dung kia hớn-hở bên sông, dan-díu cũng vì duyên kiếp; trăng đấy hoa đây, cây này sông nọ; cuộc ái ân là cuộc đoạn-trường! ngờ đâu anh em mình chẳng may mà mắc cả, từ nay trở đi, thành ra:
Gánh sầu nặng mấy trăm cân,
Anh tha không nổi anh nhằn cho tôi!
Tĩnh Am nói rằng: — Nếu thế thì si quá. Tôi là người chán đời thì đã vậy, chứ bác thì không nên thế. Mây gió bốn phương, cung tên bốn bể, anh-hùng nặng nợ, sự nghiệp như trời, nếu vì một chữ tình mà nghĩ liều như thế, thì hoài lắm!
Tôi nói rằng: — Tôi cũng biết bác sẵn lòng yêu nhau, và cũng đã qua cầu nên mới có những lời khuyên giải thiết-thực như thế. Vậy nhân thể tôi xin nói chuyện hết để bác nghe. Người ấy có khuyên tôi một việc rằng nên đi du-lịch ngoại-quốc, và sẵn lòng giúp đỡ tiền phí-tổn. Tôi cũng biết người ấy, bụng thì mềm mà ruột thì rắn, thân con gái mà chí anh-hùng, nhưng tiếc tôi cái tài hèn chậm, trông theo bụi mà thèm cho phận chí ngang-tàng đã nguội như tro: vì tình duyên điên đảo tấm lòng, khi khóc hoa xuân, khi thương gió biệt, khi vui hờ-hững, khi sầu vẩn-vơ; nghĩ thân mình như cái người thừa còn bụng nào biết đến non sông này nữa?
Tĩnh-Am nghe đoạn, vỗ tay rồi đứng lên nói rằng: — Ôi. thế a? Người ấy mà đến thế a? Tôi không ngờ trong đám phong-trần mà được chị Hồng-phật biết nhau như thế:
Mắt xanh một liếc thoảng qua,
Biết nhau nửa mặt ấy là trăm năm.
Nếu thật thế thì thoi trao chưa gẫy, châu trả lại lành, hoa rụng nước trôi, cành xuân đã chết, còn quyến-luyến gì nữa? Chi bằng cứ nghe lời ấy, cắt đường ân-ái, lập đường công-danh, mà sao bác lẩn-thẩn như thế?
Tôi nghe Tĩnh-Am nói, cứ gật đầu ngồi nghe mà không nói được câu gì nữa.
Tĩnh-Am nhìn tôi mà hỏi rằng: — Bác lúng-búng như thế, bác bảo cái việc ấy kết-quả ra làm sao?
Tôi chợt nói rằng: — À, chết, tôi quên, tôi chưa nói cho bác nghe việc này, bác cũng đừng phải lo nữa, vì tôi với người ấy uyên-ương đôi lứa, ai hơi đâu mà chết uổng vì tình, loan-phượng một nhà có lẽ sắp lộn sòng đánh đổi.
