| VIII. LÊ CHIÊU-HOÀNG và LÊ CUNG-HOÀNG |
1. | Giặc Trần Cao quấy-nhiễu ở Đông-đô |
| 2. | Quan trong Triều làm loạn | |
| 3. | Mạc đăng Dung chuyên quyền |
I. LÊ THÁI-TỔ (1428-1488)
Niên-hiệu: Thuận-thiên 順 天
1. BÌNH-ĐỊNH-VƯƠNG LÊN NGÔI TÔN. Bình-định-vương là Lê Lợi 黎 利 có công dẹp giặc Minh, đem lại giang-sơn cho nước nhà. Nhưng vì trước phải lấy cớ lập con cháu nhà Trần để cầu hòa với nhà Minh, cho nên phải tôn Trần Cao 陳 高 lên làm vua. Nay việc chiến-tranh đã xong, lòng người theo về Bình-định-vương, mà Trần Cao cũng biết chừng không ai để cho mình ở yên, bèn trốn vào châu Ngọc-ma (thuộc phủ Trấn-ninh) nhưng bị quan quân đuổi bắt được, đem về bắt phải uống thuốc độc mà chết.
Trần Cao chết rồi, Bình-định-vương lên ngôi tức là vua Thái-tổ 太 祖 nhà Lê 黎, đặt quốc-hiệu là Đại-Việt 大 越. Năm ấy là năm mậu-thân, lịch Tây là năm 1428.
Vua Thái-tổ sai sứ sang cầu phong bên Tàu, nhưng mà nhà Minh không chịu, bắt phải tìm con cháu nhà Trần để lập lên làm vua. Sứ nhà Minh đi về hai ba lần, sau vua Thái-tổ bắt các quan viên và phụ lão trong nước làm tờ khai rằng con cháu nhà Trần thật không còn ai nữa, và xin phong cho ngài là Lê Lợi làm vua nước Nam. Vua nhà Minh thấy vậy mới thuận phong vương cho ngài.
Từ đấy lệ cứ 3 năm phải sang cống nhà Minh một lần, mà lần nào cũng phải đúc hai người bằng vàng gọi là: « đại thân kim nhân 代 身 金 人 ». Có lẽ là lúc đánh trận Chi-lăng có giết mất tướng nhà Minh là Liễu Thăng 柳 升 và Lương Minh 梁 銘, cho nên phải đúc hai người bằng vàng thế mạng.
Việc cầu phong và việc chịu cống nước Tàu là việc thế bất-đắc-dĩ, vì rằng nước ta đối với nước Tàu thì lớn nhỏ khác nhau nhiều lắm; vả lại nước ta một mình lẻ-loi ở phía nam không có vây-cánh nào cả, như vậy, nếu mà cứ kháng-
