Triết học phát sinh từ chỗ người có ý thức nhận thấy mình có ý thức, và thấy trong ý thức có hai nguyên tố, là « ta » với « ngoài ta ».
Khảo về cái « ngoài ta » có phần dễ. Khảo về cái « ta » lắm gian-nan, vì chỉ phải lấy cái « ta » mà khảo cái « ta ».
Cho đặng khảo về cái « ta » thời cái ta phải tẩy tịnh hết những cái gì không phải là nó, phải đến chỗ « thuần hóa » 醇 化 mà người phương tây gọi là catharsis[1].
Sau khi cái « ta » được thuần hóa rồi, nó lại phải bước lên một từng nữa, đến chỗ nó phải « huyền ngưng » 懸 凝, mà
- ▲ — Chữ catharsis làm ra tiếng pháp catharte (loài kên kên bên Mỹ châu, tẩy tịnh những xác chết thúi tha) và cathartique (danh từ y học, nghĩa là thuốc hoạt trường)
đây — Đã dùng tiếng ta, lại dịch tiếng pháp là vì tác giả kém về cả hai thứ tiếng. sợ e dùng thuần một thứ tiếng nào sẽ có chỗ hàm hồ, nên chi dùng cả hai để bổ cứu nhau —
Xin tham khảo điều « philosophe » và điều « philosophie » trong bộ Vocabulaire de la Philosophie của A. Lalande (Paris, Alcan xuất bản)
