Cách vật là cách cái vật trong tâm, cách cái vật trong ý, cách cái vật trong sự biết) (知). Trí tri là trí cái tri về vật đó.
格 物 者 格 其 心 之 物 也 格 其 意 之 物 也 格 其 知 之 物 也 致 知 者 致 其 物 之 知 也
(Thơ trả lời La Khâm Thuận. Truyền Tập Lục, trung),
Trí tri với cách vật, như thế, không có cái nào rời được cái nào. Hai cái là một mà thôi. Nói về vật thời gọi rằng cách mà nói về chỗ biết thời gọi rằng trí.
就 物 而 言 謂 之 格 就 知 而 言 謂 之 致
(Cùng thơ cho La Khâm Thuận).
Một điểm lương tri là cái chuẩn tắc của ta. Ý niệm của ta phát ra hễ thị thời cái lương tri ấy nhận rõ là thị, hễ phi thời nó nhận rõ là phi, không sai một mảy may nào. Ta phải khu khu dựa theo nó mà hành động, mà giữ điều thiện,
388
