Vương Dương Minh/Phần nhì/I

by Phan Văn Hùm

I. THỜI ĐẠI
của
VƯƠNG DƯƠNG MINH

Sinh ngày 24 novembre 1472, Vương Dương Minh mất ngày 9 janvier 1529.

Đại sự trong thời-đại ấy và trước sau gần đấy lược kể ra như sau.

⁂

Bên Âu Châu

1453 — Mahomet II khắc phục thành Constantinople. Đời Trung cổ dứt.

1468. — Người đã chỉnh đốn nghề in chữ rời, là Gutenberg, mất ở Mayence.

1486. — Bartholomeu Diaz phát kiến mũi Hảo Vọng 好 望 角 (Cap de Bonne Espérance)

1492. — Christophe Colomb phát kiến Thế Giới Mới.

1497. — Vasco de Gama vòng qua mũi Hảo Vọng, sang Ấn Độ

1517. — Martin Luther cãi lương đạo Thiên Chúa.

1520. — Fernand de Magellan (tiếng portugais: Magalhaes) phát kiến hải-giáp lấy tên Magellan (Détroit de Magellan).

⁂

Bên Việt Nam

1471. — Trước khi Vương Dương Minh sinh ra một năm, vua Lê Thánh Tông diệt Chiêm thành.

1537. — Mạc Đăng Dung soán ngôi nhà Lê.

⁂

Bên Trung Quốc

1407. — Sang Việt Nam đánh Hồ Quý Ly, người Tàu lấy được kiểu súng thần cơ 神 機. Súng cỡ lớn, chở xe lợi về việc thủ, cỡ nhỏ, vác được, lợi về việc chiến.

1450. — Đã đúc được súng đồng bắn ba phát trong khoảnh khắc, đi xa được 300 bộ (182^m)

1519. — Khi Vương Dương Minh dẹp loạn Thần Hào, có Lâm Kiến Tố 林 見 素 đúc súng « phật lang cơ » 柫 郎 機 đem dâng. Gọi tên như thế, là vì lấy theo kiểu súng của Portugais (Bồ Đào Nha) đem bán bên Quảng Đông, mà người Tàu nhận lầm là người « Phật-lang-cơ » (Franc hay là Français) tức nay ta gọi tắt là người Pháp.

1488 — 1566 (thời Hoằng Trị — Gia Tịnh) nhiều nơi đã có dùng chữ in rời bằng đồng.^[1]

1. ▲ Đời nhà Tống, thuở triều Khánh Lịch (1041 — 1049) có Tất Thăng đã chế ra phép in chữ rời (caractères mobiles)