Hiếu Kinh diễn nghĩa/Chương 18

by không rõ

喪親章·第十八 子曰：「孝子之喪親也，哭不偯、禮無容、言不文，服美不安、聞 樂不樂、食㫖不甘，此哀慼之情也。三日而食，敎民無以死 傷生，毀不滅性，此聖人之政也；喪不過三年，示民有終也。 爲之棺槨、衣衾而舉之；陳其簠簋而哀慼之；擗踊哭泣哀 以送之；卜其宅兆而安厝之；爲之宗廟以鬼享之；春秋祭 祀以時思之。生事愛敬，死事哀慽，生民之本盡矣！死生之 義備矣！孝子之事親終矣！」	Tang thân chương đệ thập bát. 1. Tử viết: Hiếu tử chi tang thân dã: khốc, bất ỷ; lể, vô dung; ngôn, bất văn; phục mĩ, bất an; văn nhạc, bất lạc; thực chỉ, bất cam. Thử ai thích chi tình dã. Tam nhựt nhi thực, giáo dân vô dĩ tử thương sanh; hủy bất diệt tánh. Thử thánh nhân chi chánh dã. Tang bất quá tam niên, thị dân hữu chung dã. Vi chi quan quách y khâm nhi cử chi. Trần kỳ phủ quỉ,[1] nhi ai thích chi. Tịch, dũng, khốc, khấp, ai dĩ tống chi. Bốc kỳ trạch triệu, nhi an thố chi. Vi chi tông miếu, dĩ quỉ hưởng chi. Xuân thu tế tự dĩ thời tư chi. Sanh sự ái kỉnh; tử sự ai thích. Sanh dân chi bổn, tận hĩ; tử sanh chi nghĩa, bị hĩ. Hiếu tử chi sự thân, chung hĩ.[2]
Bài có tang cha mẹ, thứ mười tám. 1. (Đức phu) tử rằng: Con thảo nó có tang cha mẹ vậy, thì khóc tắc tiếng, lễ (làm) chẳng se sua, (nói ra) chẳng vẻ (vời), mặc (đồ) tốt chẳng yên (lòng), nghe nhạc chẳng vui (lòng), ăn (đồ) ngon chẳng ngọt (miệng), ấy (là) lòng thương xót vậy. Ba ngày rồi phải ăn, dạy dân không vì kẻ thát (mà) hại (người) sống, xót xa chẳng (tới) hại tánh (mạng) mình. Ấy việc (đứng) thánh nhơn trị dân vậy. Để tang chẳng quá ba năm, là cho dân biết có (sự) chung (cùng) vậy. Làm (bao) quan, làm hòm (cho) người; (bao bọc) áo mền mà (chôn) cất người; bày đồ vuông đồ tròn (đồ tế) của người (ra được nhớ) mà thương xót người; đấm ngực, dậm chơn, than khóc, thảm thiết đặng mà đưa người, bói xem chỗ huyệt chỗ mộ người, đặng mà (an trí) để người (cho yên), làm chỗ tông miếu (cho) người, đặng vong hồn hưởng đó, xuân (hạ) thu (đông) đơm quảy theo mùa mà nhớ tưởng người. Sống (thì) kính mến; thát (thì) thương xót (mà phụng sự). Gốc cội dân lúc sống thì hết vậy; nghĩa về lẻ sống thát đủ vậy. Việc thờ cha kính mẹ phận con thảo là trọn vậy.
Đức phu tử lại dạy rằng: Thiệt là con thảo tang thân như vầy: Khóc khan tiếng, lể chẳng bày, lời không thêu dệt, vẽ vời luống công. Mặt đồ tốt, chẳng an lòng, nghe ra tiếng nhạc, bắt buồn chẳng vui. Ăn đồ ngon, chẳng biết mùi, ấy lòng thương xót chi ngui đặng nào. Ba ngày rồi phải cháo lao, dạy dân không lấy tử vào hại sanh. Buồn rầu chẳng tới hủy mình, thánh nhơn phép trị dân tình chăm chăm. Chế tang chẳng quá ba năm, cho dân rỏ biết khỏi lầm có sau. Áo mền bao bọc làm đầu, rồi sau quan quách, liệm vào an thân. Thấy bày đồ tế trên bàn, lòng càng thảm thiết, dạ càng xót thương. Dậm chơn, đấm ngực, khóc van, hết lòng thương xót, nên than đưa người. Mả mồ dè dặt bói coi, quẻ lành an trí phải nơi cho tường. Tại nhà lập chỗ thờ thường, ba năm mãn khó, dời sang nhà thờ. Cứ theo lể phép cúng cho, mỗi mùa đơm quảy, bao giờ cũng thương. Sống thì kính mến cho thường, thát thì thương xót, gốc dân sanh đồng. Tử sanh nghĩa cả đủ xong, ấy là con thảo thờ thân chung cùng.

   

---

---

Chú thích

1. ▲ Phủ, thành đạo lương khí, ngoại phương nội viên; quỉ, thành mạch tắc khí, ngoại viên nội phương.
2. ▲ Triệu khởi giao viết: Thử tổng kiết toàn thiên đại chỉ, nhi thân minh ái kỉnh, vi sanh sự tử sự chi đạo, sở dĩ miểng nhơn chi ái kỉnh giả, diệc tường thả tận hĩ.