Luân lý giáo khoa thư - Lớp Sơ đẳng/II/8
2. — Hương-chức (tiếp theo).— Sổ chi thu.— Cai phó tổng.
Trách-nhiệm của lý-trưởng là để đốc sức các người hương-chức ứng hành việc công. — Phó-lý giúp lý-trưởng và thay lý-trưởng khi vắng mặt. — Hương-bộ thì giữ sổ điền thổ, nhân đinh, hôn-thú, sinh, tử. — Hương-bản giữ công tiền, công bản và chi thu các khoản. Hương-kiểm trông nom địa-giới, đốc bắt phu tráng, phòng giữ kẻ gian-phi. — Hương-mục đốc xuất dân phu, sửa-sang đường-sá, cầu cống. — Hương-dịch thì mỗi khi trong làng có hội họp phải đi bá cáo cho mọi người đều biết.
Ngoài các hương-chức lại có một hạng danh-dự dịch-mục, thường là những quan lại hưu-trí dự vào việc làng làm chân cố-vấn mà thôi, chứ không ứng-hành việc làng.
Sổ chi thu của hàng xã thì do hương-hội quyết-định rồi phải đem trình quan trên để duyệt-y. Khi thi-hành sổ chi thu ấy thì phải có cai-tổng và quan sở-tại kiểm-soát.
Cai phó tổng thì do công cử mà tuyển ra. Những người ra ứng-cử cai phó tổng là những người có vật-lực và thông hiểu chữ hán và chữ quốc-ngữ. Việc bầu cử xong, thì phải đem bẩm quan trên để quyết-định. Chức-vụ của cai phó tổng ở Trung-kỳ cũng như chức-vụ của cai phó tổng ở Bắc-kỳ và ở Nam-kỳ, nghĩa là phải truyền các lệnh của phủ huyện sức về các làng và phải đề-phòng trong hạt cho được yên ổn.
Toát yếu. — Lý-trưởng thì có phó-lý giúp việc. Hương-bộ giữ sổ điền thổ và sinh tử giá thú. Hương-bản giữ chức thủ-quỹ. Hương-kiểm giữ việc tuần-phòng và hương-mục coi việc đường sá, cầu cống. Hương-dịch làm các việc vặt. — Sổ chi thu hương-hội quyết định rồi quan trên duyệt-y và kiểm-soát. — Cai phó tổng do công cử tuyển ra, phải có vật-lực và biết chữ hán với chữ quốc-ngữ. Bầu cử cai phó tổng, phải có quan trên kiểm duyệt. Chức-vụ cai phó tổng là phải truyền lệnh của phủ huyện sức về các xã và phải đề-phòng trong hạt cho được yên ổn.
Câu hỏi. — Có những ai giúp việc lý-trưởng? — Chức-vụ các viên ấy có những gì? — Sổ chi thu quyết định và thi-hành thế nào? — Những người ứng cử cai phó tổng phải có những tư-cách gì? — Chức-vụ cai phó tổng có những gì?